«Սահմանադրության նոր նախագիծը չի անցնի. «ոչ»-ը հաղթում է». Արամ Մանուկյան

Սահմանադրական փոփոխությունների հանրաքվեին ընդառաջ զրուցեցինք ՀԱԿ խմբակցության քարտուղար Արամ Մանուկյանի հետ.

-Պարոն Մանուկյան, արդեն մեկնարկել է քարոզարշավը` սահմանադրական բարեփոխումների հանրաքվեին ընդառաջ: Ինչպե՞ս կգնահատեք մեկնարկը, հավասար պայմաններո՞ւմ է արդյոք ընթանում քարոզարշավը:

-Ո՛չ, հավասար պայմաններում չի ընթանում, որովհետև «այո»-ի շտաբի պետի տեղակալը Հանրային հեռուստատեսությամբ հաղորդում է վարում, նախարարները, որոնք իրավունք չունեն քարոզով զբաղվելու, քարոզով են զբաղվում, մարզպետերը, որոնք իրավունք չունեն շտաբի պետ լինելու, նույնպես քարոզով են զբաղվում, այսինքն՝ ամբողջ գործադիր ապարատը, ամբողջ կառավարությունը, տեղական ինքնակառավարման մարմինները զբաղված են քարոզի կազմակերպման ու իրականացման գործով: Դա բնականաբար անհավասարության պայմաններ է ստեղծում, և այդպիսով, փաստորեն, իշխանությունը մերժում է հիմնական դիտորդ կազմակերպություն հանդիսացող ԵԱՀԿ/ԺՄԻԳ-ի սկզբունքային առաջարկները, որոնք ներկայացվել էին 2013թ.-ի նախագահական ընտրություններից հետո ՀՀ կառավարությունում: Այնտեղ շատ հստակ նշված է, որ Հայաստանը պետք է օրենք ընդունի, որի համաձայն՝ քարոզի ընթացքում վարչական ռեսուրս կիրառելը կհամարվի քրեական հանցագործություն: ՀՀ կառավարությունն արհամարհել է այդ դրույթը, որը հիմնական դիտողությունն էր 2013թ.-ի ընտրությունների հետ կապված: Այսինքն՝ հավասար պայմաններ ստեղծված չեն քարոզ կազմակերպելու համար:

-«Ոչ»-ի ճակատն իր քարոզարշավն իրականացնելիս շեշտը դնում է ոչ թե նրա վրա, որ ժողովրդին բացատրի, թե կոնկրետ ինչու է պետք «ոչ» ասել նախագծին, որոնք են դրանում առկա մտահոգիչ կետերը, այլ համոզում է, որ երկրում առկա խնդիրները բնավ էլ Սահմանադրությամբ պայմանավորված չեն, և որ սահմանադրական փոփոխություններն իշխանությանն անհրաժեշտ են վերարտադրվելու համար: Սա ճի՞շտ քաղաքականություն է՝ ըստ Ձեզ:

-Շատ ճիշտ եք: Մենք չենք մտել ու չենք մտնի բովանդակային քննարկման մեջ: Մեր հիմնական արգումենտն այն է, որ ժողովրդին ու իշխանությանը բացատրում ենք՝ Հայաստանն այսօր սահմանադրական փոփոխություններ անելու անհրաժեշտություն չունի: Բացարձակ չկան դրա իրավական հիմքերը, չկա հասարակության պահանջը, չկա քաղաքական ուժերի պահանջը, և ընդհանրապես գործող Սահմանադրությունը դեռևս ոչ մի հոդվածով չի մտել ճգնաժամի մեջ, որ ասենք՝ այս հոդվածը պետք է փոխել ու ստիպված նոր Սահմանադրություն ընդունել: Հետո էլ՝ հստակ է, որ այս նախագծով մեզ ոչ թե իրավական փաստաթուղթ է առաջարկվում, այլ ընդամենը հանվում է ժողովրդի՝ նախագահ ընտրելու իրավունքը, ուղղակի մանդատով նախագահ ունենալու հնարավորությունը: Իշխանությունն անցնում է խորհրդարանին, որի դեպքում, մենք համոզված ենք ու հիմնավորում ենք,  Սերժ Սարգսյանը գնալով իր հետ վերացնում է նախագահի պաշտոնը, որպեսզի այլ պաշտոններ զբաղեցնելով՝ մնա երկրի հիմնական ղեկավարը: Սա է հիմնական երկու պատճառը, որ մենք չենք մտնում բովանդակային քննարկման մեջ:

-Իշխանական թևի ներկայացուցիչներն ասում են, որ ընդդիմությունը ոչ թե սահմանադրական փոփոխություններին է դեմ, այլ ընդհանրապես ցանկացած նախագծի ու առաջարկի, որ արվում է իշխանության կողմից: Ի՞նչ կասեք այս դիտարկման մասին:

-Դրա մեջ մի փոքր ճշմարտություն կա, որովհետև ես հանդիպել եմ ժողովրդի հետ 40 համայնքներում և տեսել եմ, որ անեծքով, զզվանքով ու ատելությամբ են խոսում իշխանության մասին: Հիմա իշխանությունն ինչ էլ անի, ժողովուրդը, միևնույնն է, ատելությամբ է ընդունելու: Այդ առումով՝ իսկապես այդպես է, իշխանությունն ինչ էլ ներկայացնի, ժողովուրդը չի հավատալու ու այսօր հենց այդ տրամաբանությամբ է մոտենում նախագծին: Երկրորդը՝ ես ամեն հանդիպման ժամանակ ասում եմ՝ մենք ինչի՞ն ենք քվեարկելու, եթե չենք կարդացել: Սահմանադրության ոչ մի տպագիր օրինակ չի բաժանվել ժողովրդին: 1995թ.-ի սահմանադրական փոփոխությունների  ժամանակ իշխանությունը 450 հազար օրինակով տպեց Սահմանադրության փոքր նախագիծ և բաժանեց ժողովրդին, որպեսզի յուրաքանչյուր ընտանիք կարդար Սահմանադրությունը, հետո որոշեր՝ «այո» քվեարկել, թե «ոչ»: Ընդ որում՝ դա արվեց հանրաքվեից 6 ամիս առաջ: Իսկ հիմա արդեն 15 օր է մնացել հանրաքվեին, բայց իմ հանդիպած 40 համայնքներում որևէ մարդ ես չեմ տեսել, որ թղթով կարդա Սահմանադրության նախագիծը: Այդ դեպքում ինչի՞ն են քվեարկելու: Պարզ չէ՞, որ այս դեպքում ատելությունն ավելի շատ է, քան աջակցությունը: Ճնշող մեծամասնությամբ՝ «ոչ»-ը հաղթում է, քանի որ ժողովուրդն այնքան է լցվել, այնքան  խեղճ վիճակում է, որ կա՛մ փախչում է երկրից, կա՛մ մնում է սոված: Ի դեպ՝ 2016թ.-ի բյուջեի նախագծով՝ յուրաքանչյուրս 10% աղքատանալու է: Պարզ չէ՞, որ եթե նույնիսկ լավ բան էլ ներկայացնի իշխանությունը, միևնույնն է, չի անցնելու, ժողովուրդը չի վստահելու. հավատ չկա:

-Բայց այդպես Դուք ընդդիմությանը ժողովրդի հետ ասոցացրիք, նույնացրիք, պարոն Մանուկյան:

-Իհարկե, բա ո՞նց: Նույն բանն էլ ասում է ժողովուրդը, ինչ որ՝ ես: Ես ընդամենը կրկնեցի ժողովրդի ասածը: Ճիշտ եք, որ ասոցացնում եմ, այո:

-Ի վերջո ՀԱԿ-ը ի՞նչ ակնկալիքներ, սպասելիքներ ունի գալիք հանրաքվեից, որո՞նք են լինելու հետագա քայլերը, եթե նախագիծն այնուամենայնիվ անցնի:

-Ես կարծում եմ՝ չի անցնի, որովհետև այն բազան, որից իրենք փորձելու են 700 հազար «այո» քերել, չկա ուղղակիորեն: Դեկտեմբերին եթե նույնիսկ արտագնա աշխատանքից վերադարձածների հաշվին Հայաստանում լինի 1,2 մլն քվեարկող, միևնույնն է, տեսականորեն բացառվում է հավաքել 700 հազար «այո». դաշտն ուսումնասիրել եմ, չկա այդ «այո»-ն: Կա վարչական լծակ, որ կկիրառեն՝ բանակ, ոստիկանություն և այլն, բայց այդ ամբողջը միասին չի անցնում 200-300 հազարը: Եվ մեր խնդիրն է հնարավորինս շատ «ոչ» հավաքել ու այդպիսով նեղել «այո»-ի դաշտը: Դրա համար մենք հատկապես մեծ տեղամասերում, որոնք 2000-հոգանոց են, առնվազն 3 հոգի դիտորդով կապահովենք վերահսկողությունը, որպեսզի կեղծիքներ չլինեն: Կեղծիքների դաշտ տեսականորեն կա, մանավանդ որ նույնականացման քարտով քվեարկելու իրավունք ունեցող 560 հազար քաղաքացի կա հիմա Հայաստանում, որոնց ձայները, ըստ էության, չեն ֆիքսվելու: Այսինքն՝ պահանջվում է վերահսկողություն, քաղաքացիական ու հասարակական կազմակերպությունների ներգրավում, որոնք մոնիտորինգ կիրականացնեն: Այդ դեպքում կեղծելը կդառնա ավելի դժվար, ու իրենք չեն կարողանա իրենց 700 հազարը հավաքել: Իմ հույսն այն է, որ ընդհանուր մթնոլորտն է մերժողական, ու ժողովրդի վրա խիստ ազդում է պատերազմական վիճակում նախագահի պաշտոնը հանելու գաղափարը, որովհետև նախագահը Գերագույն գլխավոր հրամանատարն է: Այս աննորմալ նախագծի համաձայն՝ խաղաղ ժամանակ մենք ունենում ենք ուրիշ գլխավոր հրամանատար, պատերազմի ժամանակ՝ ուրիշ: Շատ անորոշ է պատերազմական վիճակ հասկացությունը: Ոչ ոք չի կարողանում բացատրել՝ եթե Ղարաբաղում պատերազմ է, դա Հայաստանում համարվո՞ւմ է պատերազմական վիճակ, թե՞ ոչ: Չեն կարողանում բացատրել, որովհետև մենք միշտ ասել ենք՝ իրավաբանորեն Ղարաբաղն անկախ պետություն է՝ իր հանրաքվեով, իր նախագահով, իր ընտրական մարմիններով: Եվ եթե Ղարաբաղի վրա հարձակվում են, իրավաբանորեն Հայաստանը պատերազմի մեջ չէ: Այսինքն՝ եթե ունես նման խուճուճ ու դժվարին իրավիճակներ, ինչո՞ւ ես հանում քո Գերագույն գլխավոր հրամանատարի պաշտոնը:

-Այսինքն՝ Դուք դրանում լուրջ վտա՞նգ եք տեսնում:

-Իհարկե: Եթե դու կիսապատերազմական իրավիճակում ես, ինչո՞ւ ես քեզ զրկում այն ղեկավարից, որը գլխավոր հրամանատարն է, ինչը նշանակում է՝ ցանկացած պահի զորքերի տեղաշարժի հրաման տալ, պատերազմ հայտարարել, զինակոչ հայտարարել, այլ երկրների հետ բանակցություններ վարել ու որոշումներ կայացնել: Իսկ այս դեպքում մենք մեզ զրկում ենք այդ հնարավորությունից: Բայց ինչի՞ համար: Բա մենք ա՞յդ վիճակում ենք: Մենք պատերազմի մեջ ենք: Դա դավաճանություն է, անվտանգության համակարգը քայքայող միջոցառում: Այս մի կետն արդեն բավարար է, որ ունենա ամենալուրջ ազդեցությունը քաղաքացիների դիրքորոշման վրա:

Աստղիկ Իսկանդարյան