Բակո Սահակյանի այցն ԱՄՆ արձանագրեց Արցախյան հիմնախնդրի շուրջ գործընթացների ակտիվացում։ Արցախի նախագահի մակարդակով աննախադեպ այցին նախորդում էր վերջին տարիներին իր մակարդակով ևս աննախադեպ այցը՝ ՀՀ ԱԺ պատվիրակության այցը: Այս այցերը զուգորդվեցին Երևանում Կովկաս ինստիտուտի և ՀՀ-ում Միացյալ Թագավորության դեսպանատան կողմից կազմակերպված միջազգային գիտաժողովի մեկնարկի հետ:
«Լեռնային Ղարաբաղում խաղաղության հեռանկարները. տեղական և միջազգային տեսանկյուններ» խորագրի ներքո կազմակերպված գիտաժողովին ներկա էին Հայաստանում հավատարմագրված դիպկորպուսի զգալի հատվածը՝ ի դեմս ՄԹ, ԱՄՆ, Բուլղարիա, Գերմանիա դեսպանների և բազմաթիվ այլ դեսպանատների ներկայացուցիչների: Այս հանգամանքը գուցե ավելի կարևոր էր, քան բանախոսների և մասնակիցների բավական ներկայացուցչական կազմը:
Զեկույցների ենթատեքստում բավական հաճախ էր լսվում Ռուսաստանի քաղաքականության հանդեպ դժգոհություն, սա ,անշուշտ, ոչ միայն ՄԹ և ՌԴ միջև վերջին օրերի լարվածության արդյունք է, այլ հարյուրամյակներով ձգվող գերտերությունների տրամաբանական պայքարի տրամաբանական շարունակություն: Անգլոսաքսերն ունեն իրենց շահերը, Ռուսաստանն ունի իր շահը և դրանք գրեթե երբեք չեն համընկնում: Հակառուսականությունից զատ հիմնական ուղերձը կայանում էր խաղաղություն քարոզելու մեջ: Բանախոսները պնդում էին, որ հայ հասարակությունը չի տեսնում հակամարտության խաղաղ կարգավորման ճանապարհ, և այդ իրողությունը փոխել է պետք, սակայն չգիտես ինչու այդպես էլ չհնչեց մի հոդաբաշխ տարբերակ, թե ինչպես է հնարավոր խաղաղություն հաստատել մի հակառակորդի հետ,ով ամեն գնով այդ խաղաղությունից փորձում է խուսափել, առավել ևս, երբ միջազգային հանրությունն այդ հակառակորդին որևէ կերպ ճնշելու ցանկություն բացարձակ չունի:
Միջազգային հանրություն կոչեցյալը կոնկրետ Արցախյան խնդրի մասով նշանակում է ԱՄՆ, ՄԹ և Ֆրանսիա եռյակը: Ուշագրավ է, որ Ֆրանսիայի դեսպանը գիտաժողովին ներկա չէր: ՄԹ-ից ու ԱՄՆ-ից որևէ լուծում առաջարկելու ակնկալիք չպիտի էլ լինի, քանի որ հենց ՄԹ ներդրումներն են, որ Ադրբեջանին թույլ են տալիս ակտիվորեն սպառազինություն գնել, և հենց ԱՄՆ տեխնոլոգիաներն ու օժանդակությունն է, որ Իսրայելին թույլ է տալիս Ադրբեջանին ռազմամթերք վաճառել: Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանին, ապա վերջինս խախտում է այս փակ շղթան՝ Ադրբեջանի վրա քաղաքական ազդեցություն գործադրելով՝ ունենալով մի նպատակ՝ զենք վաճառել Ադրբեջանին։
Միացյալ Թագավորության ջանքերը խաղաղություն փնտրելու գործում հասկանալի են, տասնյակ միլիարդավոր դոլարների ներդրումներն ի դեմս նավթային ենթակառուցվածքների պաշտպանել է պետք: Իրենց տեսանկյունից կարևոր էլ չէ, թե ինչ ֆորմատով է լինելու խաղաղություն կամ լինելու է այն առհասարակ, թե՝ ոչ, կարևորն իրենց խողովակին «կպնող» չլինի: Պոտենցիալ կպնողները Հայաստանում են և հենց այդ պատճառով իրենց խաղաղության քարոզը կենտրոնացած է հենց Հայաստանի վրա, ոչ թե Ադրբեջանի:
ԱՄՆ-ն զուտ ֆինանսական շահերից զատ հետապնդում է նաև գլոբալ աշխարհաքաղաքական նպատակներ՝ փորձելով Ռուսաստանին դուրս մղել տարածաշրջանից կամ գոնե առնվազն հավելյալ լարվածություն ստեղծել հայ-ռուսական հարաբերություններում: Հետևաբար թե՛ Բակո Սահակյանի այցը և թե՛ խաղաղասեր ելույթները հենց այդ տեսանկյունից է պետք դիտարկել և ավելորդ հույսեր չկապել:
Հանդիսանալով մեծ մասամբ անբովանդակ դատարկախոսություն՝ նման միջոցառումները որպես կանոն հարմար առիթ են անհարմար իրավիճակ ստեղծել սոլիդարության որոշ միջավայրում աշխատելուն սովորած դիվանագետների և փորձագետների համար, և այս տողերի հեղինակը որոշեց այս հնարավորությունը բաց չթողնելով:
Նախ հարց ուղղեցի ՄԹ դեսպանին՝ խնդրելով պարզաբանել՝ արդյոք նա համարում է, որ շփման գծում լարվածության համար հավասարաչափ պատասխանատվություն են կրում հակամարտության երկու կողմերը: Դեսպանը, իհարկե, հրաժարվեց պատասխանել հարցին՝ քաջ գիտակցելով ցանկացած պատասխանի հետևանքները:
Այնուհետև միջոցառման կազմակերչներին հարց ուղղվեց՝ խնդրանքով պարզաբանել, թե ինչու են նրանք կազմակերպում միջոցառումներ, որոնց իմաստն անհնարին խաղաղության հասնելու քարոզն է: Այս հարցին ևս պատասխան չհնչեց: Հենց այս երկու անպատասխան հարցերի մեջ է կայանում Արցախյան հիմնախնդրի պատային իրավիճակի ողջ էությունը: Սայլը տեղից կշարժվի այն ժամանակ, երբ աշխարհի հզորները կուզենան արձանագրել, թե ով է ստեղծում լարվածությունը, իսկ արձանագրելուց հետո կհասականան, որ խաղաղությունը պարտադրել է պետք, ոչ թե քարոզել: Քանի դեռ դա տեղի չի ունեցել, այս միջոցառումները կրելու են զուտ ռուսներին ներվայնացնելու բնույթ:
Հեղինակ՝ Արթուր Դանիելյան