Analitik.am –ը զրուցեց հայ արվեստագետ, գիտնական, ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, արվեստագիտության դոկտոր, մշակույթի վաստակավոր գործիչ Վիգեն Ղազարյանի հետ:
Պարոն Ղազարյան, Դուք ԵԳՊԱ արվեստի պատմության, տեսության և հումանիտար առարկաների ամբիոնի վարիչն եք: Ի՞նչ դեր ունի կրթական համակարգը, կրթության ընդհանուր մակարդակն արվեստի ճիշտ ընկալման մեջ:
Արվեստի ճիշտ ընկալումը հարաբերական հասկացություն է, ինչպես նաև սուբյեկտիվ: Կախված է կրթվածության աստիճանից կամ մակարդակից, ինչպես նաև փորձից: Ոմանք կարծում են, թե որևէ արվեստի գործ տեսնելիս ճիշտ են ընկալում, սակայն ճշմարիտ ընկալումը պահանջում է առաջին հերթին արվեստի պատմության իմացություն, փորձ, կրթվածության մակարդակ, ճաշակ, նույնիսկ ժամանակ:
Դուք նաև գիտական և հանրագիտարանային բազմաթիվ հոդվածների հեղինակ եք: Կպատմե՞ք այդ մասին:
Դա ևս աշխատանք է, որն արվել է տարիների տքնաջան և երկարատև աշխատանքի արդյունքում: Հանրագիտարանի հոդվածը պետք է լինի հստակ, հակիրճ: Այն պահանջում է անբեկանելի ճշմարտություն և ճշտվածություն, որն էլ իր հերթին պահանջում է հսկայական աշխատանք:
Ինչպե՞ս կբնութագրեք Հայաստանում տարվող մշակութային քաղաքականությունը: Ընդհանրապես նման քաղաքականություն մեր երկրում տարվո՞ւմ է, թե ոչ:
Իհարկե, տարվում է: Բավականին լուրջ աշխատանքներ են տարվում դարերով եկած մեր մեծագույն հարստությունը՝ հայոց մշակույթը պահպանելու, զարգացնելու, արտասահմանում առավել ճանաչելի և հասանելի դարձնելու, ինչպես նաև պատշաճ մակարդակով մատաղ սերնդին փոխանցելու և կրթելու ուղղությամբ: Ինչի վառ օրինակն է «Հայ արվեստի պատմություն» վերտառությամբ շքեղ հատորը: Հայաստանի մշակութային հանրությունը, ինչպես նաև սփյուռքահայության մի մասը բախվեց հայ կերպարվեստի պատմության համապարփակ ու պատշաճ գիրք ունենալու անհրաժեշտությանը: Եվ 2009-ին, «Զանգակ–97» հրատարակչության ու հանրապետության առաջատար մասնագետներից համալրված հեղինակային կոլեկտիվի ջանքերով լույս տեսավ վաղուց սպասված «Հայ արվեստի պատմություն» գիրքը, որն արդեն արժանացել է ՀՀ պետական մրցանակի: Գրքի հեղինակներն են անվանի գիտնականներ, այդ թվում նաև ես: Գիրքը ներկայացնում է ազգային ճարտարապետության ու կերպարվեստի ամբողջական պատմությունը` հնագույն շրջանից մինչև XXI դար: Սա այն գրքերից է, որն օգտագործվում է որպես դասագիրք և որպես հանրագիտարան հասարակության լայն խավերի համար:
Ինչպե՞ս միջազգայնացնել մեր մշակույթը:
Որակով և միջազգային կապերով, ինչի համար անհրաժեշտ են բարձրորակ մասնագետներ, մեծ աշխատանք և գումարներ:
Որպես արվեստաբան, ի՞նչ կարծիք ունեք մշակութային կառույցների վերաբերյալ: Ինչքանո՞վ է դրանց գործունեությունը ֆունկցիոնալ:
Այս հարցի պատասխանը դժվարանում եմ տալ, քանի որ լուրջ գիտական ուսումնասիրություն է պահանջում, իսկ գիտնականներին և արվեստաբաններին չեն ներառում մասնակցել նման հարցերի քննարկմանը:
Ըստ Ձեզ, ժամանակակից արվեստի որակը մեր երկրում ինչո՞վ է պայմանավորված, որո՞նք են հիմնական ազդող լծակները:
Շատ բարդ է ժամանակակից արվեստը և մի կետի վրա չի կանգնում: Արվեստը որոշ իմաստով կանգնած է փակուղու առջև, քանի որ Հայաստանում արվեստագետների նյութական պայմանները սուղ են:
Պարոն Ղազարյան, ի՞նչ արձագանքների են արժանացել ձեր աշխատանքները Հայաստանում և Հայաստանից դուրս:
Լայն և ընդգրկուն են իմ գիտական հետաքրքրությունների շրջանակները: Ես զբաղվում եմ հայ միջնադարյան կերպարվեստի պատկերագրությամբ, արդի հայ նկարիչների և քանդակագործների ստեղծագործությունների հետազոտությամբ և քննադատությամբ, ինչի վկաներն են Երևանում և Մոսկվայում հայերեն և ռուսերեն լեզուներով հրատարակված տասնյակ արվեստագիտական գրքեր: Իմ աշխատանքները դրական արձագանքների են արժանացել ինչպես հայ և ռուս, այնպես էլ օտարազգի մի շարք մասնագետների կողմից: Երևանում, Մոսկվայում, Նյու Յորքում, Թիֆլիսում, Իտալիայի տարբեր քաղաքներում և այլուր հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն տպագրվել են 150 գիտական, քննադատական, հանրագիտարանային հոդվածներ:
Ասում են՝ արվեստը կարող է նպաստել մտածողության փոփոխությանը: Ի՞նչ տեսակի և որակի արվեստ է պետք Ձեր պատկերացմամբ, որպեսզի մեր հասարակությունն ընկալի և գնահատի այն:
Արվեստը սնունդ է տալիս և՛ մարդու զգացումներին, և՛ ուղեղին: Պատահական չէ, որ «Գեղագիտության կենտրոնը» գտնվում է գլխուղեղի կեղևի դիմաճակատային մասում, որը կատարում է նաև վերլուծական գործառույթ, որը նպաստում է արվեստագետների կենտրոնացմանը, հատկապես ելույթների ժամանակ, ինչը մենք գիտենք Էյնշտեյնի նման մեծագույն գիտնականների վկայություններից: Պետք է փաստեմ, որ հասարակությունը շատ հաճախ արվեստը չի ընկալում:
Իսկ մշակութային ոլորտում պետության դերի մասին ի՞նչ կասեք: Փոփոխություններ կատարելու ո՞ր տարբերակն եք հնարավոր համարում:
Դժվար հարց է: Հաճախ գեղարվեստական արտահայտությունը և պետության պահանջները հակադրվել են: Շատ արվեստագետներ ապրել են կամ աղքատ կամ հարուստների հովանավորչությամբ, իսկ պետության դերը մշակութային ոլորտում, ըստ իս, պետք է լինի լավ ստեղծագործողների և արվեստագետների հայտնաբերումը, ճանաչումը, խրախուսումը, ինչը մեր երկիրը կդարձնի մշակութային ոլորտում առավել մրցունակ:
Դուք նաև ստացել եք բազմաթիվ պարգևներ և կոչումներ: Ի՞նչ նշանակություն ունեն դրանք ձեզ համար:
Պետական կոչումներն ու պարգևներն ամրացնում են ստեղծագործողի և արվեստաբանի ինքնավստահությունը: Ես շնորհակալ եմ իմ երկրում այսչափ գնահատված լինելու, պետական մակարդակով ցուցաբերվող շարունակական աջակցության համար: Նման վերաբերմունքը լավագույն քաջալերանքն է ստեղծագործողի համար: Չեմ կարող չնշել, որ մի քանի օր առաջ իմ պետական պարգևների և կոչումների կողքին ավելացավ ևս մեկը՝ Հայաստանի Հանրապետության Գիտությունների Ազգային Ակադեմիայի կողմից «Վաստակագիր» արվեստագիտության բնագավառում ձեռք բերած ակնառու նվաճումների և ՀՀ ԳԱԱ համակարգում երկարատև ու վաստակաշատ աշխատանքի համար:
Պարոն Ղազարյան, որպես արվեստաբան, գիտնական և մշակութային վաստակավոր գործիչ, ձեզ գնահատվա՞ծ եք զգում մեր երկրում:
Ես իմ ժողովրդի անդամն եմ և նրան ծառայողն իմ կարողությունների չափով: Իմ երկրում ես գնահատված եմ ինչպես արվեստաբանների, իմ սաների կողմից, այնպես էլ պետության:
