Analitik.am –ի զրուցակիցն է աստվածաբան, գրող, արձակագիր Դավիթ Սամվելյանը:
Սիրում ե՞ք ձմեռ:
Այո, բայց ոչ ցեխոտ, այլ իսկական ձմեռ, խրթխրթացող ձմեռ: «Քյասիբ» մարդիկ ձմեռ չեն սիրում, հենց «Ռոդենի ձմեռ» պատմվածքի մեջ գրել եմ, որ երեք տարի ձյուն չէր եկել, քյասիբի ձմեռ էր անում: Տարածված խոսք կա հասարակության մեջ, որ ձյուն չի գալիս, ասում են քյասիբի ձմեռ է, այսինքն եղանակը կապ չունի, ձմեռը պետք է սառես, բայց տաքացնող ունենաս:
Հաջորդ հարցն առաջին հարցի տրամաբանական շարունակությունն է: Ինչո՞ւ հենց «Ռոդենի ձմեռ»:
Իրականում, դա մի տղայի մի օրվա պատմություն է առավոտից մինչև գիշեր, առավոտը սկսվում է վազքով, շտապում է դասի, հետո նստում է այգում և նրա դիմաց հայտնվում է Բաստիեն-Լեպաժին նվիրված Ռոդենի արձանը: Ես Ռոդենի արձանի և այդ տղայի միջոցով փորձել եմ վերհանել մի հարց. «Ո՞վ է ավելի կարևոր և հայտնի՝ այն մարդը, ով հարմար է գտել, որ քանդակել է նրան, թե քանդակողը»: Ռոդենի արձանը գտնվում է Երևանի սրտում, բայց ինքն այնպիսի տեղում է դրված, որ մարդիկ գրեթե չեն մոտենում, այսինքն՝ դու կարող ես լինել հայտնի, կարող ես լինել հայտնի մարդու ստեղծագործություն, բայց լինես կղզիացած, կարող ես լինել հանճար, լինես մարդկանց մեջ, բայց լինես մարդկանցից հեռու: Վառ օրինակն այդ արձանն է Երևանի սրտում է, բայց անտեսված է: Եվ այդ երիտասարդ տղան՝ որպես ապագա արվեստագետ, ներքին երկխոսություն է ունենում արձանի հետ, իսկ քանի որ գրքի մեջ դեպքերը կատարվում են ձմռանը, հենց այդպես էլ վերնագրեցի՝ «Ռոդենի ձմեռ»:
Մենք գիտենք , որ ուսումնասիրում եք աստվածաբանությունը: Որքանո՞վ կապ ունի Աստված Ձեր ստեղծագործությունների հետ:
Չակերտ բացեմ՝ միանգամից հարցին պատասխանելու համար, «Նա և Նրա» գիրք ունեմ: Երբ մարդիկ կարդում են «Նա և Նրա» - ն, միանգամից մտածում են, որ հիմքում ընկած է հակառակ սեռը, բայց տեղեր կան, որտեղ ես Նա – ն մեծատառով եմ գրել, բայց իրենք ուշադրություն չեն դարձրել դրան, այսինքն՝ դա ոչ թե մենախոսություն է ինչ-որ ներքին ապրումների մասին, որը կապված կարող է լինել ինչ-որ աղջկա հետ կամ ինչ-որ երևույթի նկարագրության, այլ Նա-ն, բացի հորիզանական հարաբերությունից, նաև ուղղահայաց հարաբերություն է մարդու և Աստծո միջև:
Հայտնի է նաև, որ ներկայումս աշխատում եք գրախանութում, ինչպիսի՞նն է մեր երկրում գրախանութների վիճակը, ի՞նչ տարիքի մարդիկ են այցելում և ի՞նչ տիպի գրքեր են գնում:
Գրախանութներ այցելողները հիմնականում երիտասարդ տարիքի մարդիկ են՝ մոտավորապես 30-35 տարեկան մարդիկ: Բարձր կուրսի ուսանողներն ավելի գնողունակ են, քան ցածր կուրսի ուսանողները, իսկ ինչի ոչ ցածր կուրսի ուսանողները, որովհետև գումարային խնդիր կա, ցածր կուրսի ուսանողն այդքան գումար չունի, որ շաբաթը մեկ գիրք գնի: Ուսանողների դեպքում, ամեն մի գիրք 15 հոգու մեջ պտտվում է, մի քանի հոգով գնում են և հերթով ընթերցում: Հիմնական գրքերի սպառումը մանկական գրականությունն է, այդ գրքերը գնում են մեծ տարիքի մարդիկ իրենց երեխաների ու թոռնիկների համար՝ սկսած մանկական գրականությունից մինչև ուսուցողական գրքեր և հեքիաթներ, նաև վաճառվում է պատանեկան գրականություն, դպրոցական գրականություն, պարտադիր գրականություն, ինչը, որ պետք է կարդալ, ինչպես նաև այն գրականությունը, որը քչից շատից հայտնի է մարդկանց: Կա նաև մարդկանց շատ հետաքրքիր մի մաս, ովքեր գնում են գրքեր, որոնք քչերն են կարդում, դրանք հիմնականում ռուսերեն գրքեր են, չնայած վերջին շրջանում լավ գրքեր կան, որ թարգմանվում են հայերեն, բայց մի մասը սովոր է ռուսերենի կամ մի մասի համար ավելի մատչելի է, որովհետև նույն գիրքը ռուսերենով կարող է շատ ավելի մատչելի լինել, քան հայերենով: Մարդկանց մի ուրիշ մաս կարդում է այն գրականությունը, որը լավ է գովազդվում: Իրականում նորմալ է, որ գրականությունը գովազդում են, որովհետև այսօր այնքան շատ է քանակությունը թե հայալեզու տպվող գրքերի, թե ընդհանրապես նորությունները գրական աշխարհում, որ ինչ-որ ուղորդող բան պետք է լինի, որպեսզի իմանաս՝ օրինակ այս 100 գրքից որ մեկը կարդալ՝ մանավանդ հաշվի առնելով մարդկանց մոտ ժամանակային խնդիրը:
Ո՞րն է, ըստ Ձեզ, հայ ազգի առաքելությունը, ինչո՞ւմ ենք լավագույնը և ինչո՞ւմ ենք թերացել կամ թերանում:
Մինչև ազգային առաքելության գնալը, պետք է նախ յուրաքանչյուր մարդ փորձի գտնել իր առաքելությունը, հետո նոր կարող ենք խոսել համահավաք ազգի կերպարի մասին, որովհետև ազգն այն է, ինչն ամեն անհատ իր հերթին ներդնում է, այ դա արդեն դառնում է ազգային: Պատմությունը ցույց է տվել, որ մենք միշտ արարող ենք եղել, այսինքն, եթե ընդհանուր նայենք ամբողջ աշխարհի ազգերին, կան ստեղծագործ ազգեր ու կան սպառող ազգեր: Այսօր մենք սպառողի հոգեբանություն ավելի շատ ունենք, քան ստեղծողի, որովհետև մենք սիրում ենք, որ ամեն ինչ պատրաստի լինի: Մենք այսօր ընդհանուր ազգային դիմագծի խնդիր ունենք, իսկ դա գալիս է անհատներից:
Ի՞նչ կասեիք արտագաղթի մասին, մի՞թե այդ կերպ մենք չենք ուրանում մեր հողն ու արմատները:
Այստեղ ապրողներից քանի՞ հոգու գիտեք, որ իրենց արմատներին հաստատուն կառչած են: Այստեղ ապրողներից քանի՞ հոգին է Կոմիտաս, Արամ Խաչատրյան կամ հայկական ժողովրդական երաժշտություն լսում, այդ նույն մարդն արտագաղթում է և դառնում հայասեր, ազգասեր, բայց այստեղ լսում է ռաբիզ, թուրքական երաժշտություն, նայում է հնդկական սերիալներ:
Դա ենթագիտակցական է, ի՞նչ կապ ունի՝ որտեղ ես ապրում…
Ինչքան կտրվում ես քո հողից, այնքան քո մեջ ներքին ձգտումը դեպի հողին, արմատներին ավելի է ուժեղանում, բայց կան նաև մարդիկ, ովքեր գնում և ձուլվում են: Քիչ ե՞նք լսում, որ այսօր շատերը գնում են ու ասում, որ հայերի հետ պետք է շփում չունենամ, հայկական միջավայրում պետք է չմնամ: Մարդիկ մեր երկրում և ներկա դրության մեջ ապագա չեն տեսնում, ֆինանսապես չեն տեսնում, որովհետև հաշվի առնելով այն, որ այսօր 30 տարեկանից հետո դժվար է գործի ընդունվել, ապա լինելով մոտավոր 60 – 70 տարեկան միայնակ թոշակառու, 30 – 40 հազար դրամով ինչպե՞ս կարող է գոյատևել: Միջավայրի խնդրիր չի, զուտ ապագան տեսնելու խնդիր է, երեխաներին մեծացնելու խնդիրն է:
Վերջերս պետության կողմից շնորհված «Մովսես Խորենացի» մեդալների շարքի վերաբերյալ մեծ աղմուկ բարձրացավ հասարակության մեջ: Ի՞նչ կարծիք ունեք այս մասին:
Խնդիրը «Մովսես Խորենացի» մեդալը չի, շատ բան կարող են տալ, եթե դու քեզ արժանի չես համարում, ինչի՞ ես վերցնում: Մեր օրերում այնպես է ստացվել, որ երբ ինչ-որ մեկը մի չնչին գործ է անում և մի փոքր հայտնի դառնում, մտածում է, թե հանրօգուտ, մեծ աշխատանք է կատարել և 1 կամ 5 տարի չանցած պետք է անպայման գնահատվի, այսինքն, եթե մեդալը պետք է իրենց գնահատի, ուրեմն թող ստանան, ի՞նչ ասեմ: Այդ մեդալը չեն կրելու ու փողոցով մեկ քայլեն, տանելու են դնեն տանը: Եթե, օրինակ հայրենական պատերազմի կռվող լինեին, տարվա մեջ գոնե մի օր այդ մեդալները կրծքին ամրացրած դուրս գային և հպարտությամբ ներկայանային, դա կհասկանայի, բայց իրենք այդ մեդալներով ոչ մի բան չեն անելու: Իմ համար ցավալին այն է, երբ զգում ես, թե ինչ ոլորտի և ինչ որակի մարդկանց են տալիս: Օրինակ, եթե հարցում անեք, 100- ից 80 – ը դեմ են հեռուստասերիալներին, բայց հարցվածների 100 – ից 90 - ը թաքուն սերիալ են նայում, ենթադրենք՝ դա դարձավ ժողովրդական, բայց դա չի նշանակում, որ այդ սերիալները պետք է օսկար շահեն, այսինքն՝ պետությունը ոչ թե պետք է հարմարվի նրան, թե ինչ են ավելի շատ նայում կամ լսում, այլ պետք է ճաշակ թելադրի:
Դավիթ, արձակագիր լինելով կյանքն ապահովվա՞ծ եք համարում, միայն գրքերի տպագրությամբ և վաճառքով գլուխ կպահե՞ս:
Ինչ էլ ուզում ես գրի, հայկական միջավայրում օր է գալիս, երբ սպառումը կանգ է առնում: Հայաստանում մարդկանց սոցիալ-տնտեսական վիճակը նպաստում է նրան, որ որոշ մարդիկ մի գիրք գնելու համար 50 դրամով իրենց հասանելիք գումարից խնայում են և նոր կարողանում տվյալ գիրքը գնել: Մարդիկ կան՝ ուզում են կարդան, բայց գումար չունեն կամ ունեն, բայց ծախսում են ավելի կարևոր բաների վրա: Գրքի քանակի սպառումը կախված է նաև մարդկանց թվաքանակից: Այսօր երկրում արտագաղթ կա, այսինքն՝ դա նշանակում է, եթե 300 հազար օրինակ գիրք էլ տպես, վաղը մյուս օր սպառումը կանգնելու է, որովհետև մարդիկ արտագաղթում են, ընթերցողների քանակը ևս պակասում է: Մենք էլ փոքր երկիր ենք ու վաղ, թե ուշ այդ դադարը տեղի է ունենում, այսինքն՝ կապ չունի, թե գրքերիցդ քանի գրախանութ և քանի գրադարան կունենա:
