Մշակույթի մարդիկ պետք է ձգտեն քիչ առնչվել նախարարության հետ. Արքմենիկ Նիկողոսյան

Analitik.am -ի զրուցակիցն է  հայ գրականագետ, բանասեր, «Անտարես» հրատարակչության գլխավոր խմբագիր Արքմենիկ Նիկողոսյանը:

Գնահատելով ձեր անցած ճանապարհը՝ ինչպե՞ս կգնահատեք այս օրը, որտեղից  ո՞ւր եք հասել:

Դժվար է ասել: Ամեն դեպքում, միշտ սիրել եմ գրականությունն ու գիրքը, միշտ ինձ այդ ոլորտում եմ պատկերացրել՝  իմ ապագա ծրագրերը կազմելիս, և երջանիկ եմ, որ զբաղվում եմ իմ սիրած գործով: Գուցե երազանքի իրականացումը հենց այսպես էլ լինում է:

Վերջերս  «Հայ գիրք»  գրախանութը հանդես է եկել Հայաստանի ՔԿՀ-ների  գրադարանները համալրելու նախաձեռնությամբ: Ի՞նչ կպատմեք այդ մասին:

Բավական լավ արձագանքներ ունեցավ այդ նախաձեռնությունը, արդեն մեծ քանակով գրքեր են հավաքվել: Ամենակարևորը, որ ուզում եմ շեշտել, այն է, որ մասնակիցները չեն բերում պարզապես գրքեր՝ հաճախ դրանցից ազատվելու առիթն օգտագործելու համար, ինչպես շատ դեպքերում կարելի է նկատել, այլ գրքեր են, որոնք անպայման օգտակար կլինեն մեր այն քաղաքացիներին, որոնք տարբեր պատճառներով այսօր անազատության մեջ են: Նախաձեռնության գլխավոր նպատակը մեր պետության քաղաքացուն, անկախ այն հանգամանքից, որտեղ է նա գտնվում, տեղեկատվության ազատությամբ հնարավորինս ապահովելն է, նրա ինքնազարգացմանը նպաստելը: Եվ վստահ ենք, որ այդ գրքերը, որոնք բաժանվելու են քրեակատարողական հիմնարկների գրադարաններին, անպայման իրենց դերը խաղալու են:

Ո՞րն է ավելի գերադասելի՝ գրական իրականությունը, թե՞ բուն իրականությունը:

Մաղթանքս է, որ երբեք գրական իրականությունը բուն իրականությունից գերադասելի չլինի, որովհետև գրական իրականությունը, որքան էլ բխած լինի բուն իրականությունից կամ կապված լինի նրան, այնուամենայնիվ, բուն իրականությունից փախչելու կամ կտրվելու միջոց ու տարբերակ է:

Ի՞նչ պետք է տեղի ունենա Հայաստանում, որպեսզի մարդիկ ավելի շատ կարդան:

Ճիշտ արժեհամակարգ լինի և բարոյահոգեբանական բարձր մթնոլորտ, բայց սա որպես դրդող երևույթ: Իսկ ընդհանրապես՝ կարդալու ցանկությունը մարդու՝ այդ թվում ՀՀ յուրաքանչյուր քաղաքացու,  ներքին պահանջմունքը պետք է լինի: Մարդն իր կենսագործունեությունը չպետք է պատկերացնի առանց ընթերցանության, հաց ուտելու, շնչելու, այսօր՝ արդեն ինտերնետ  ունենալու պես: Չուտելը, չշնչելը, մեղմ ասած,  հյուծում են մարդուն, հավատացեք, չընթերցելը՝ նույնպես:

Շատ հաճախ ընթերցողը մտնում է գրախանութ ու գնում գիրք, որովհետև վրան գրված է, որ արգելված  է  կամ պարտադիր: Ի՞նչ կասեք այս մասին:

Նորմալ է: Նմանատիպ խայծերը, գրքի շուրջ գովազդը չեն վերաբերում ընթերցողին, նրա համար չեն, դրանք միտված են նոր մարդկանց ներքաշելու դեպի գիրքը: Եթե ստացվում է, ուրեմն հրաշալի է: Կսկսեն արգելվածից, պարտադիրից  ու աստիճանաբար կզգան, որ դրանք արդեն իրենց էլ չեն վերաբերում:

Ըստ ձեզ, ո՞ րն է մեր ժամանակի ամենամեծ վտանգը:

Մարդկանց անտարբերությունը, արհամարհանքը միմյանց հանդեպ, կարոտի, հույզի բացակայությունը: Ճիշտ է,  սոցիալական ցանցերում, որոշակի դեպքերի հետ կապված, թվում է՝ ականատես ես լինում դրանց, բայց հավատացեք, պահի ազդեցությամբ է, շատ արագ մոռանում են, անցնում հաջորդ թեմային: Դա ահավոր է:

Ի՞նչ եք կարծում, որքանո՞վ է ճիշտ էլեկտրոնային տարբերակով ընթերցանությունը:

Հնարավորության ու հարմարության հարց է: Կոնկրետ ինձ համար՝ կարևորը,  որ կարդան, կապ չունի ինչ կրիչներ կօգտագործեն դրա համար:

Թվում է, որ մշակութային կյանքում առաջացած խնդիրների լուծմամբ պետք է զբաղվի հենց Մշակույթի նախարարությունը, սակայն այդ հարցերով զբաղվում են այլ մարդիկ, դա նորմա՞լ է:

Իմ կարծիքով՝ Մշակույթի նախարարությունն ընդհանրապես չպետք է զբաղվի այդ խնդիրներով: Երկրներ կան, որ այդպիսի նախարարություն չունեն: Երբ չկա հասարակական պահանջարկ մշակույթի հանդեպ, երբ իշխանության քաղաքականությունն ընդգծված հակամշակութային է, օգնության է գալիս Մշակույթի նախարարությունը՝ որպես այդ ամենի քողարկման միջոց: Այսպես ասեմ,  եթե ստեղծվեն սոցիալական, բարոյահոգեբանական այնպիսի պայմաններ մեր երկրում, որ մարդիկ ունենան մշակույթ սպառելու կարիք ու ժամանակ, այդ տեսակ հարցադրումներ չեն լինի, խնդիրներն էլ, եթե առաջանան, ապա դրանք կլինեն ոչ ճիշտ ներկայացման, մատուցման, ինչու չէ  նաև կառավարման պատճառով: Իսկ ընդհանրապես  մշակույթի մարդիկ պետք է ձգտեն քիչ առնչվել նախարարության հետ, քիչ սպասել ինչ-որ աջակցությունների, որպեսզի գործ անեն:

Ի՞նչ եք կարծում  տարատեսակ գրքերի շնորհանդեսներով կամ մի բաժակ թեյի կամ սուրճի շուրջ գրքի քննարկում անելով կփոխե՞նք մեր մտածողությունն ու վերաբերմունքը գրականության նկատմամբ:

Դրանք մթնոլորտ ստեղծող գործոններ են, և վերջին տարիների ընթացքում համոզվել ենք, որ, այո, ունակ են վերաբերմունք ու մտածողություն փոխել: Մանավանդ, որ տարեցտարի ավելի ու ավելի կրեատիվ մոտեցումներ ու լուծումներ ենք տեսնում այդ միջոցառումներում:

Համաշխարհային շուկան ու ընթերցողները հետաքրքվա՞ծ են հայ ժամանակակից գրողների ստեղծագործություններով:

Մի փոքր շատ բարձրագոչ է հնչում համաշխարհային շուկա և ընթերցողներ ասվածը, բայց հետաքրքրություն, անշուշտ, կա: Այդ ուղղությամբ զգալի աշխատանք է տարվում, Մշակույթի նախարարությունն էլ աջակցության ֆոնդ է ստեղծել, և հուսով եմ, որ մոտ ապագայում բազմաթիվ հայ հեղինակներ կներկայացվեն արտասահմանցի ընթերցողներին:

Իսկ հայ երիտասարդ գրողների շարքերում ինչքանո՞վ է նկատվում առաջընթաց, կարո՞ղ ենք ասել, որ ունենք հարուստ ցանկ:

Առաջընթաց՝ սխալ է ասել: Փաստ է, որ կան շատ-շատ երիտասարդ գրողներ, որոնց  մի զգալի մասը տաղանդավոր հեղինակներ են: Ճիշտ աշխատանքի դեպքում կարող ենք ասել, որ ապագայում էլ մեր գրական դաշտը խոպան չի մնա:

Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն մարդկանց, ովքեր դեռ նոր են սկսել ընթերցել կամ պարզապես քիչ ժամանակ  են տրամադրում  գիրք կարդալուն:

Անպայման սկսեք կարդալ, գուցե այսօր չեք գիտակցում, բայց կգա մի օր՝ կհասկանաք, որ ձեր կյանքը լիարժեք չէ:

Յանա Մարտիրոսյան