«Իրավունք» թերթը գրում է․ «2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին Արցախի դեմ սանձազերծած պատերազմի ընթացքում ադրբեջանական կողմը բարձր ճշգրտությամբ զինատեսակներով առաջինը հենց վանքերն ու եկեղեցիները խոցեց: Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճարը մեկ օրվա մեջ 2 անգամ հայտնվեց թշնամու թիրախում: Իսկ երբ բերդաքաղաքի բանալիներն իրենց ձեռքն անցավ, 150 տարվա պատմություն ունեցող «Շուշիի հարսի»՝ Սուրբ Ղազանչեցոցում թշնամին շինարարություն սկսեց: Առաջին հայացքից կարող է թվալ, թե իրենց իսկ կողմից վնասված եկեղեցու արտաքին տեսքն են վերականգնում, սակայն հստակ իմանալով թուրքադրբեջանական ձեռագիրն ու կատարած վանդալիզմի բազմաթիվ օրինակներ ունենալով, կարող ենք փաստել, որ Լեռնային Ղարաբաղի՝ Ադրբեջանի կողմից օկուպացված տարածքներում փորձում են ջնջել հայկական հետքը: Այդ թվում՝ ամեն ինչ անելու են Ղազանչեցոցի հայկականությունը լավագույն դեպքում կասկածի տակ դնելու, վատագույն դեպքում՝ մոռացության տալու համար: Այսօր էլ, ըստ ադրբեջանական ԶԼՄ-ների, սպասվում է էրղողանի և Ալիևի այցը բերդաքաղաք, ու նրանք, ըստ նույն տեղեկատվության, լինելու են նաև մզկիթի վերածվող Ղազանչեցոցում:
Ի՞նչ ապրումներ է ունենում ամեն անգամ Շուշիի կողքով անցնելիս և հեռվից Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց մայր տաճարը տեսնելիս եկեղեցու հոգևոր հովիվ, Արցախի թեմի հոգևոր սպասավոր Տեր Անդրեաս քահանա Թավադյանը: Այս և «Շուշիի հարսի» հնչած վերջին խորհրդանշական ղողանջների մասին զրուցել ենք հոգևորականի հետ, ով նախ անդրադարձավ եկեղեցու բացառիկությանը և մատուցված վերջին պատարագին.
- Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին իր կառույցով բացառիկ էր Հայաստան աշխարհում: Համեմատած Հայաստան աշխարհի մնացած եկեղեցիների հետ, այն նոր, շատ հետաքրքիր ճարտարապետական կառույց է, որը դարձել էր հաղթանակի, ազատության, պայծառակերպության խորհրդանիշ:
-Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցում վերջին անգամ պատարագ մատուցվեց չարաբաստիկ սեպտեմբերի 27-ին, երբ առավոտ վաղ տեղեկացանք, որ թշնամին անցել է լայնամասշտաբ ռազմական գործողությունների: Դրանից հետո պատարագ, որպես այդպիսին, այլևս չմատուցվեց, որովհետև հաջորդ կիրակի օրը՝ հոկտեմբերի 8-ին, թշնամին խոցեց նաև եկեղեցին և պրակտիկապես այլևս հնարավոր չէր այնտեղ պատարագ մատուցել: Այդ օրերին էլ ժողովուրդը կամաց- կամաց լքում էր քաղաքը, բայց ժամերգություններ եղել են պատերազմի գրեթե ողջ ընթացքում, զանգերը ղողանջում էին ամեն օր:
Պետք է ասեմ, որ պատերազմի առաջին իսկ օրերից Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին ծառայում էր նաև որպես ապաստան: Մարդիկ գիշեր-ցերեկ եկեղեցում էին անցկացնում, մենք էլ իրենց հետ ամեն օր ժամերգություն էինք անում:
-Տեր Անդրեաս, ե՞րբ հնչեց Շուշիի Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցու վերջին ղողանջը:
-Եկեղեցու զանգը վերջին անգամ հնչեց նոյեմբերի 5-ին, երբ արդեն թշնամին հասել էր Շուշիի մատույցներ: Այդ օրը իջանք Ստեփանակերտ, իսկ ամսի 6-ին այլևս չթողեցին հետ վերադառնալ, որովհետև ամենուր ռմբակոծվում էր:
-Որպես Շուշիի հոգևոր հայր՝ հետաքրքիր է նաև Ձեր տեսակետը հետևյալ հարցի շուրջ՝ ինչպե՞ս թշնամուն հաջողվեց գրավել Շուշին:
-Մեծ ջանքեր էին անհրաժեշտ Շուշին գրավելու համար: Ես կարծում եմ, որ Շուշին չի գրավվել, որովհետև Շուշիի պաշտպանություն, որպես այդպիսին, գրեթե չկար: Իսկ Շուշիի աշխարհազորայիններին տարել էին տարբեր այլ տեղեր, իսկ Շուշիում այդ օրերին մնացել էին, ճիշտ է զինված, բայց մի քանի հոգի: Զորքը շատ ուշ բերվեց Շուշի: Ինքս, չլինելով ռազմական գործիչ, կդժվարանամ հստակ գնահատական տալ, բայց երբ վերլուծում ես իրողությունները, հասկանում ես, որ Շուշին պարզապես հանձնվել է:
-Ի՞նչ եք զգում ամեն անգամ Սուրբ Ամենափրկիչ Ղազանչեցոց եկեղեցին թշնամու տիրապետության տակ հեռվից տեսնելիս:
-Ամեն անգամ Շուշիի կողքով անցնելիս խոր ցավ եմ ապրում, որ առանց լուրջ դիմադրության քաղաքը տվեցինք: Ափսոսանք եմ ապրում նաև այն զոհերի համար, ովքեր նահատակվեցին Շուշիի մատույցներում՝ հավատալով, որ Շուշին կյանքի գնով էլ լինի՝ պահելու են»,-գրում է թերթը։
Մանրամասն՝ թերթի այսօրվա համարում։
