Որտե՞ղ է թերացել մեր դիվանագիտությունը և ի՞նչ գնահատական պետք է տալ մեր արտգործնախարարության աշխատանքին… Այս և մի շարք այլ հարցերի շուրջ Analitik.am-ի թղթակիցը զրուցել է ԱԺ պատգամավոր Թևան Պողոսյանի հետ:
-Ղարբաղա-ադրբեջանական սահմանին այս չորսօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ մեր զինվորները, չնայած փոքրաթիվ լինելուն և սպառազինության հետ կապված խնդիրներին, կարողացան իրենց կյանքի գնով չեզոքացնել հակառակորդի ագրեսիան, ինչը չի կարելի ասել մեր դիվանագիտական ճամբարի մասին: Դուք ինչպե՞ս եք գնահատում այս օրերին մեր արտաքին քաղաքականությունն ու մասնավորապես արտգործնախարարության և արտգործնախարարի գործունեությունը նշված դեպքերի ընթացքում և դրանից հետո:
-Իրականում, ես հասկանում եմ, որ զինվորական հաղթանակների կողքին բարդ է ընկալել, թե որտեղ է գտնվում դիվանագիտությունը: Բայց պետք է մի բան փաստել՝ Հայաստանում խնդիրը միայն դիվանագիտության մեջ չէ, այս չորսօրյա պատերազմը ցույց տվեց, որ պետական համակարգն է թերացած: Ես արդեն մի քանի անգամ առիթ ունեցել եմ նշելու, որ մեր երկրում ամենակայացած ինստիտուտը հենց բանակն է, և հասկանալի է, որ այդ փաստի կողքին դիվանագիտությունն այդպիսին չի երևալու: Ես կարող եմ ասել, թե ինչպես կցանկանայի, որ մեր արտգործնախարարությունն աշխատեր տարբեր հարցերում, օրինակ հենց ասոցացման համաձայնագրի շուրջ ստեղծված իրավիճակում, երբ Հայաստանը ճնշման տակ ստիպված եղավ հրաժարվել այն ստորագրելուց, բայց եկեք հասկանանք, թե ինչպես է ստացվում, որ կարողանում են ճնշել Հայաստանին, արդյո՞ք միայն դիվանագիտությունը կարող է անել այնպես, որ նման բան չլինի, իհարկե՝ ոչ: Դրա համար տնտեսությունդ պետք է հզոր լինի, ժողովրդական ինստիտուտները պետք է կայացած լինեն, ինչից հետո միայն դիվանագիտությունը կկարողանա խնդիրներ լուծել: Քանի դեռ դիվանագիտության մեջքը՝ մեր պետությունը, թույլ է, դիվանագիտության փորը ցավելու է: Մենք կարող ենք փայլուն դիվանագետներ ունենալ, սակայն եթե պետությունը, որը նրանք ներկայացնում են, կշիռ չունի, այդ դիվանագետների խոսքն էլ կշիռ չի ունենալու: Մի խոսքով, մեր դիվանագիտությունը հարց կլուծի, եթե պետությունն ուժեղ լինի:
Երկրորդ խնդիրը, որը կառանձնացնեմ, հայկական շահի համահայկական ընկալումն է: Դուք Ձեր հարցում խոսեցիք այն մասին, որ մենք փոքրաթիվ ենք, սակայն մենք փոքրաթիվ ենք կոնկրետ մեր երկրում, սակայն ամբողջ աշխարհում հաշվվում է մոտ 10 միլիոն հայ: Այսինքն՝ թվի խնդիր չկա, հարցը կազմակերպվելու մեջ է: Մենք պետք է միասնական լինենք: Բանակի մասով մենք միասնական ենք, դրա համար ամեն ինչ ստացվում է, սակայն դիվանագիտության մասով այդ միասնականությունը չկա, բռունցքի փոխարեն կա բաց ձեռք:
-Մենք տեսնում ենք, որ դրսում ունենք համայնքներ, որոնք ցույցեր են կազմակերպում, ներկայացնում են հայկական շահը և այլն: Այս գործոնը մեր դիվանագիտությունը չպե՞տք է օգտագործի: Բացի դրանից, ի՞նչ կասեք Ռուսաստանի մեր սփյուռքի վարքի մասին:
-Մենք հպարտանում և ուրախանում ենք, որ կան երկրներ, որտեղ լոբբինգ ունենք, որոնք կարող են խնդիրներ լուծել: Բայց դրա կողքին ունենք երկրներ, որտեղ համայնքներ կան, բայց խնդիրներ չեն լուծվում: Պետք է հասկանալ հետևյալը՝ այն, ինչ ունենք ներսում, ինչ ունենք դրսում, գործիքներ են, որոնք դիվանագետները պետք է օգտագործեն և հայկական շահերն առաջ տանեն, իսկ եթե տվյալ երկրում հայկական սփյուռքը միասնական չէ, հնարավոր չէ հարցեր լուծել:
Եթե նշված հարցերը կարգավորված չեն, կապ չունի, թե ով կլինի արտգործնախարար կամ դեսպան, արդյունքը նույնն է լինելու, իսկ գլխավորը հենց արդյունքն է: Այդ արդյունքի մասին հանրությանը տեղյակ պահելու համար լավ կլիներ, եթե մեր ԱԳՆ-ում ԱՄՆ-ի օրինակով մամուլի խոսնակի մշակույթ ձևավորվեր և խոսնակն օրինակ երկու շաբաթը մեկ անգամ հանդիպեր լրագրողների հետ և ներկայացներ նախարարության կատարած աշխատանքները: Դրա փոխարեն մենք տեսնում ենք, որ արտգործնախարարը տարեկան մեկ անգամ է ասուլիս անում, իսկ նախարարության գործունեության մասին իմանում ենք այն ժամանակ, երբ ինչ-որ մեկը գալիս է Հայաստան կամ Հայաստանից են գնում ինչ-որ տեղ: Իմիջիայլոց, նման խնդիր կա նաև նախագահականի մասով:
Եթե վերադառնանք դիվանագիտության դաշտում արդյունքների հարցին, ապա մենք անշուշտ բացեր ունենք, բայց այդ բացերի կողքին տեսնում ենք, թե ինչպես են ԱՄՆ նահանգները ճանաչում Արցախի անկախությունը, Եվրոխորհրդարանում պատգամավորներն առնվազն օբյեկտիվ, իսկ երբեմն նաև ընդգծված հայամետ հայտարարություններ անում: Հասկանալի է, որ այս կամ այն խորհրդարանականը հնարավոր է հայտնում է ոչ թե իր երկրի, այլ հենց իր կարծիքը, բայց ամեն դեպքում, աշխատանք տարվում է:
Մենք տեսնում ենք, որ սփյուռքի տարբեր օջախներում հայերը դուրս են եկել փողոց և պահանջներ են ներկայացնում, սակայն կան երկրներ, որտեղ համայնք ունենք, բայց նման զարգացումներ չկան: Ռուսաստանի մասով, փաստորեն, ստացվում է այնպես, որ, ունենալով ամենամեծ սփյուռքը, խնդիր չենք կարողանում լուծել այս մասով: Բայց միևնույն ժամանակ տեսնում ենք, թե ինչպես է այս կամ այն գործիչը պրոհայկական հայտարարություններ անում: Հնարավոր է, որ հենց դրա վրա է աշխատում այդ երկրի համայնքը:
-Պարոն Պողոսյան, խոսվում է այն մասին, որ արտաքին աշխարհին հայկական շահերը պետք է ներկայացվեն և պաշտպանվեն ոչ միայն արտգործնախարարության, այլ նաև, օրինակ, ԵԽԽՎ-ում հայկական պատվիրակության միջոցով: Դա արվո՞ւմ է:
-Ես արդեն խոսեցի այն մասին, որ մեր երկրում խնդիրները համակարգային են, հնարավոր է՝ չէ՞, որ ինչ-որ ոլորտը լավ աշխատի, մյուսները՝ ոչ: Ովքե՞ր են ԵԽԽՎ հայկական պատվիրակության մեջ, նրանք այն մարդիկ են, ովքեր ընտրվել են, այսինքն պետք է խոսել ընտրական համակարգի բացերի մասին, պետք է խոսենք քաղաքական համակարգի մասին, սա մի շղթա է: Եթե այս կամ այն կուսակցությունը մտահոգվի միայն ԵԽԽՎ-ում լավ դիվանագետ ունենալու հարցով, ընտրությունների ժամանակ խնդիրներ կլինեն, քանի որ լավագույն դիվանագետը կամ փորձագետը հնարավոր է քվեներ չկարողանա բերել: Հայաստանում խնդիրները, էլի եմ ասում՝ համակարգային են, իսկ չորսօրյա պատերազմը մեր երկրում առկա բոլոր համակարգային խնդիրները ջրի երես հանեց: Հիմա մենք պետք է հասկանանք, թե այդ խնդիրներից որը և երբ պետք է լուծենք ու սկսենք գործել: Պետք է հասկանալ, թե ինչ ճանապարհով ենք А կետից հասնելու B կետ: Դա հենց մենք պետք է անենք, այլոց վրա հույս դնել պետք չէ:
-Դուք խոսում եք А կետից B կետին հասնելու մասին, տեսնո՞ւմ եք արդյոք ինչ-որ քայլեր այս հարցում: Չորսօրյա պատերազմից արդեն ավելի քան մեկ շաբաթ անցել է, կա՞ն տեսանելի քայլեր, թե ինչպես ենք մենք պատրաստվում լուծել մեր խնդիրները:
-Հնարավոր է, որ այդ քայլերը մեկ-երկու դեպքում երևում են: Օրինակ կարդում ես, որ նախագահ Սերժ Սարգսյանն ամբողջ օրն անց է կացրել Պաշտպանության նախարարությունում, երեկոյան անցկացրեց Ազգային անվտանգությունում, սակայն եթե չկան տեղեկություններ, և ես չեմ տեսնում գործողությունների շարք, ինձ համար էլ է անհասկանալի՝ մենք անում ենք ինչ-որ բան, թե՝ ոչ:
Այս պահի դրությամբ միայն կարող եմ ասել, որ ունենք կոնսոլիդացիա, բոլորը պատրաստ են աշխատել և լուծել խնդիրները, սակայն ժամանակը ցույց կտա՝ մենք կկարողանանք օգտագործել այս կոնսոլիդացիան, թե այդ էներգիայի պաշարը կպարպվի: Հիմա խոսքից գործին անցնելու խնդիր կա, մոտակա մեկ-երկու շաբաթվա ընթացքում մենք կտեսնենք, թե ինչ կլինի:
-Ղարաբաղա-ադրբեջանական սահմանին մարտական ակտիվ գործողությունները տևեցին չորս օր և այդ ընթացքում ադրբեջանցիները հասցրեցին ցույց տալ իրենց իրական դեմքը: Ի՞նչ է անում կամ ի՞նչ պետք է անի մեր ԵԽԽՎ պատվիրակությունն իր մասով ադրբեջանական վայրագությունների մասին բարձրաձայնելու և պահանջներ ներկայացնելու համար:
-Ես գիտեմ, որ աշխատանք տարվում է: Դժվարանում եմ ասել, թե ինչպիսին կլինի արդյունքը, բայց վստահ եմ, որ մեր բանակի հաղթանակը ոգևորություն, հպարտություն և միևնույն ժամանակ պարտավորություն է ստեղծել բոլորի մոտ, մարդիկ ցանկանում են ավելի եռանդուն կատարել իրենց գործը: Գիտեմ, որ նամակներ են ուղարկվել, զանգեր են եղել…
Իմ մասով կարող եմ ասել, որ նամակ եմ գրել տիկին Միլիցա Մարկովիչին և բոլոր այն պատգամավորներին, ովքեր կողմ քվեարկեցին վերջինիս ադրբեջանամետ բանաձևին՝ նրանց ուշադրությունը հրավիրելով այն փաստի վրա, որ հայկական կողմը զգուշացրել էր՝ նմանատիպ բանաձևերը ճանապարհ են հարթում էսկալացիայի համար, ինչն այսօր արդեն փաստ է:
Զարմանալի է, որ շատ հաճախ հենց մենք ենք զարմանում ադրբեջանցիների վայրագություններից, պետք չէ մոռանալ Մարաղայի, Սումգայիթի դեպքերը, Գուրգեն Մարգարյանի սպանությունը: Խնդիրը նրանում է, որ մենք այն ժամանակ չկարողացանք ներկայացնել մեր պահանջները, ինչի իրավունքն այսօր չունենք:
-Ինչի՞ սպասենք…
-Այս պարագայում կանխատեսումներ անելն ամենաանշորհակալ գործը կլինի: Ես դրա փոխարեն ցանկանում եմ լծվել աշխատանքի, որպեսզի հասկանանք, թե ինչ պետք է անենք, որ թշնամին անգամ մտքով չանցկացնի ոտնձգություն թույլ տալ: Ի վերջո, դիմացինն իրեն այնքան ուժեղ է զգում, որքան դու ես թույլ տալիս: Իսկ եթե Ադրբեջանը գնաց նման քայլի, ընդ որում Թուրքիայի դրդմամբ, նշանակում է մենք չենք արել քայլեր, որոնք մեզ ավելի ուժեղ կդարձնեին: Ղարաբաղյան խնդիրն այլևս տարածաշրջանային չէ, այն համաշխարհային խնդիր է, որի լուծումը կախված է նաև նրանից, թե մենք ինչպես կաշխատենք:
