ԱՍՏԾՈ ՊԱՐԳԵՎԱԾ ԵՎՍ ՄԻ ՕՐ
Գարնանային պայծառ առավոտ է (մռայլ ու ամպամած
եղանակ, ջղայն ու բարալիկ անձրևով) պայծառ,
որովհետև բացել ես աչքերդ և
ցնծությամբ հասկացել, որ Տերը ևս մի օր է քեզ պարգևել`
նայելու պատուհանից դուրս, հեռվում, ծառերի արանքից
երևացող շենքերին, լուսամուտագոգին խմբված ծտերին,
որոնք նկատել են, որ բացել ես աչքերդ և սպասում են,
թե երբ ես ոտի ելնելու, սկսելու առավոտյան արարողությունդ,
որի բաղադրիչներից մեկն էլ նրանց համար լուսամուտի
նեղլիկ գոգին հացի փշրանքներ լցնելն է,
որը նախապես բարեխղճությամբ մանրում ես սափրվելու,
նախաճաշելու և սուրճ խմելու ընթացքում:
Տերը ևս մի օր է քեզ պարգևել – գուցե հասցնես այդ
ընթացքում խելքը գլխին մի ասույթ հորինել` կյանքիդ
վերջին պահին սերունդներին հիշատակ թողնելու համար,
ասենք, ինչպես օրինակ` լույս, ավելի լույս…կամ` այրեք
ինձ և մոխիրը ցանեք օվկիանոսների վրա…Ավաղ,
ամեն ինչ արդեն ասված ու հորինված է
և անիմաստ է նոր խոսք որոնելը և ես ամենայն
հավանականությամբ կյանքին հրաժեշտ կտամ
իմաստուն լռություն պահպանելով:
Տերը ևս մի օր է քեզ պարգևել – երևի ճիշտն այն կլինի
որ դուրս գամ փողոց և ծերունական մանրիկ քայլերով
շրջեմ այն վայրերում, որոնց հետ քաղցր հուշեր
ունեմ կապված և հրաժեշտ տամ հարազատներիս ու
մտերիմներիս, որոնց միգուցե հանդիպեմ ծանոթ
փողոցներում կամ սրճարաններում…Բայց ես
հիշեցի հանկարծ,
որ ես դրսում ոչինչ չեմ գտնի և ոչ մեկին չեմ գտնի,
ընդամենը անշարժ կաղապարներ են, որոնց միայն
մակերեսն է փոխվում ամեն պահ, և դիմակներ են շրջում,
որ կարող են խոցել հոգիդ
իրենց սառը օտարությամբ: Իսկ հուշերը քեզ հետ են,
և պատկերներն են քեզ հետ և կապրեն քեզանից հետո,
եթե ինչ որ մեկը
խնամքով ջրի ծաղիկները գերեզմանիդ…
Տերը քեզ մի, ընդամենը մի օր է պարգևել – և դու
այդ մի հատիկ օրն ահա ապրում ես
քո ամբողջ կյանքի ընթացքում…
ՀՈԲԵԼՅԱՆԱԿԱՆ ԻՐԱԴԱՐՁՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ
Գիտեմ, տարիներ անց, իմ կիսանդրին էլ կցցվի
սահմանամերձ ինչ-որ մի խուլ գյուղի դպրոցի բակում,
որն հապշտապ կասֆալտապատեն 100-ամյակիս առիթով,
և գյուղապետը ելույթ կունենա հանդիսության ժամանակ
անուն-ազգանունս խառնելով իրար,
և աշակերտների համընդհանուր քրքիջը ծածկելու նպատակով
փողային նվագախումբն արտահերթ նվագելու հրահանգ
կստանա, իսկ լեզվի և գրականության ուսուցչուհին` խիստ
նկատողություն` գյուղապետի համար գրած ելույթի մեջ
այդ աններելի սխալը թույլ տալու համար…
Մայրաքաղաքից հրավիրված պաշտոնյան կընդգծի, որ
այս պահին նշվում է երկու հոբելյան,
մեկը (ձեռքով ցույց կտա կիսանդրիս) ստիպել է մեզ
թողնել բան ու գործ և աշնան անձրևի միջով հասնել
սահմանամերձ գոտի, իսկ մյուսը (ձեռքը կպարզի
սահմանի ուղղությամբ) այն է, որ լրանում է
հայ-թուրքական համաձայնագրի ստորագրման 35-ամյակը,
և ուշ չէ այն օրը, երբ սահմանները կբացվեն և հայ գրողի
աչքի առաջ (նա նորից ձեռքը կմեկնի դեպի իմ կիսանդրին)
այս խուլ գյուղը կդառնա առևտրական աշխույժ,
ծաղկող կենտրոն: – Գյուղապետի նշանով հանդիսականների
բուռն ծափահարության տակ փողային նվագախումբը
կհնչեցնի փոխշահավետ առևտրական աշխույժ, ծաղկող
կենտրոնի լավատեսական հեռանկարը նշանավորող
աշխույժ, ծաղկող երաժշտություն:
Հետո հոբելյարի գրական գործունեության մասին
մանրամասն խոսք կասի ՀԳՄ վերջնական նախագահը
և մի քանի
զավեշտալի դեպք կպատմի իր և հոբելյարի համատեղ
աշխատանքային կյանքից և ապա հուզմունքով
և զարմանքով կհավաստի,
որ արդեն շունչը փչած հոբելյարի, այսինքն իմ
աչքերն ինքն է մի քանի անգամ փակել,
և դա իրոք այդպես էլ եղել է, որովհետև
ոչ մի կերպ չէի ուզում փակ աչքերով հեռանալ
այս չափազանց հետաքրքիր աշխարհից… Վերջում ՀԳՄ
նախագահը ծերունական մոռացկոտությամբ
ինձ չորրորդ անգամ
կպարգևատրի գրական վաստակի մեդալով,
ինչը ներելի է, եթե հիշենք նրա չափից դուրս
խորացած տարիքը…
…Չափից դուրս խորացած աշունը… չափից դուրս դեղնած
տերևները և չափից դուրս աշնանային
բանաստեղծություններս, որոնք գոռգոռալով կարտասանեն
աշակերտները զրնգուն ձայներով և չափից դուրս
միապաղաղ անձրևը, որը խուլ հեծկլտում է
սահմանի թե այս և թե այն կողմում…
ՀԵՆՑ ԱՅՆՊԵՍ ԱՊՐԵԼՈՒ ՄԻ ՔԱՆԻ ԳԱՂՏՆԻՔ
Երբեք չմտածես կյանքի իմաստի մասին,
հատկապես առավոտյան, արթնանալիս,-
և բավական չէ, որ ոչ մի խելքը գլխին
բացատրություն չես գտնի, այլև կփչանա
տրամադրությունդ, հնարավոր է երկար ժամանակով:
Երբեք չմտածես կյանքի իմաստի մասին
նաև գործի գնալիս, կամ որ նույնն է`վերադառնալիս,
և հեռու մնա այդ թեմայի շուրջ զրուցելուց ծանոթի
կամ մտերիմի հետ, եթե հանդիպես ճանապարհիդ,
և բավական չէ, որ խելքը գլխին ոչ մի բացատրություն
չեք գտնի ու արդարացում գոյությունն այսպես
քարշ տալու համար,
այլև կփչանա ոչ միայն քո, այլ նաև
ծանոթիդ ու մտերիմիդ տրամադրությունը,
ինչը կարող է փոխանցվել նաև նրանց
բանից անտեղյակ ընտանիքի անդամներին:
Երբեք չմտածես կյանքի իմաստի մասին, երբեք,
մանավանդ թատրոն կամ համերգ գնալիս,
և չփորձես այդ հարցի շուրջ զրույցի մեջ քաշել
արդեն բեմ մտնելու պատրաստվող դերասաններին
կամ
երաժիշտներին` վարագույրը բացվելուց առաջ, վստահ
եղիր, կտապալվեն թե ներկայացումը և թե համերգը,
և հանդիսատեսներն էլ քեզ հետ միասին
փչացած տրամադրությամբ կցրվեն դեսուդեն` այլևս
երբեք միմյանց չտեսնելու վճռականությամբ,
և ինչ իմանաս,
ինչ փորձանքի մեջ կընկնեն խռովված հոգիներով…
Մտածիր ամեն ինչի, բայց երբեք կյանքի իմաստի մասին,
բոլոր եղանակներին և հատկապես աշնանը,
երբ ինչ ուզում ես մտածիր, միևնույն է,
ձմեռ է գալիս բոլոր հարցերին ի պատասխան,
փակիր բոլոր դռներն ու պատուհանները,
բայց ցուրտն արդեն տանն է և կարոտով սպասում է քեզ,
բայց ձյունն արդեն տանն է և քիչ-քիչ ծածկում է քեզ,
ճերմակ վարագույր, որ իջնում դանդաղ
ու փակում է քեզ,
և դու կավարտվես առանց ծափահարությունների`
գորշ ու միապաղաղ ներկայացման պես…
***
Ի տարբերություն հեռավոր անցյալի,
երբ դեռ խակ էր ու ջահել,
նա հիմա հաճախ է մտածում.
գուցե եղել ու անցե՞լ է,
կամ` գուցե դեռ նո՞ր է գալու
իսկական ու մեծ երջանկությունը…
…Իսկ խոսքն ընդամենը անձրևի մի քանի
կաթիլի մասին է, որն ի տարբերություն
հեռավոր անցյալի,
երբ դեռ խակ էր ու ջահել,
հիմա ավելի հաճախ է տեսնում երազում
անապատի մի խուլ անկյունում
դառը մտքերի մեջ կծկված,
սմքած ու ծերացած
կակտուսը:
***
Երջանկությունը…ինչպես խայծը թակարդում,
ինչպես աստղը երկնքում` աչքիդ առաջ, բայց
անհասանելի…
Սակայն հուսահատվելու համար այդքանն էլ բավական է:
Չէ որ սա քո սիրելի զբաղմունքն է,
թեման, որը թաց օճառի նման պլստալով
դուրս է նետվում մատներիդ արանքից:
Դու խուսափում ես պարզ վիճակներից –
հեռացնում ես անձրևը,
անհուսության պատերը գիշերվա,
ծերությունը, որը հետապնդում է քեզ բոլոր հայելիներից,
և մենությունը, որն այդպես էլ չհասկացար
ի՞նքն է հետապնդում քեզ, թե`դու նրան…
Բայց դու արագորեն բարձրանում ես երկինք,
ձեռքդ պարզած աստղին… ու երբ հասնես նրան,
երջանկությունից կնվվա հոգիդ`
թակարդի մեջ անհուսորեն փակված…
«Երբեք չմեռնես, ահա թե ինչ կասեմ քեզ» ժողովածուից, Երևան, 2010թվական
