Օրեր առաջ ՌԴ տնտեսական զարգացման նախարար Ալեքսեյ Ուլյուկայևը Թուրքիայի հանրապետության էկոնոմիկայի նախարար Նիհատ Զեյբեկչիի հետ բանակցությունների ավարտից հետո հայտարարել է, որ Թուրքիան նախաձեռնել է Մաքսային միության անդամների՝ Ռուսաստանի, Բելառուսի և Ղազախստանի հետ ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու հարցը: Ուլյուկայևը հաստատել է, որ թուրք նախարարը անձամբ է հայտարարել Թուրքիայի՝ Մաքսային միության հետ ավելի սերտ համագործակցության նախաձեռնության մասին: «Մենք քննարկել ենք հնարավոր համագործակցության ձևերը, այդ թվում՝ Մաքսային միության և Թուրքիայի միջև ազատ առևտրի գոտու հիմնումը: Պայմանավորվել ենք համապատասխան աշխատանքային խումբ ստեղծել սեպտեմբերին և սկսել ավելի մանրամասն քննարկել այդ հնարավորություններն ու հեռակարները», - ասել է Ուլյուկաևը՝ Ավստրալիայի Սիդնեյ քաղաքում G20-ի առևտրի նախարարների հանդիպման ժամանակ:
Տնտեսագետ, կառավարման ոլորտի փորձագետ Հարություն Մեսրոբյանի համոզմամբ՝ Թուրքիայի այս քայլի առաջնային նպատակն իր տնտեսական ազատության շրջանակների ընդլայնումն է: «Մենք խնդիր ունենք Թուրքիա պետության հետ: Հաշվի առնելով, որ Հայաստանի քաղաքականությունը դիվանագիտական իմաստով հարմարվողական է, այսինքն՝ պահի տակ որոշումներ են կայացվում, չկա ռազմավարական գիծ, ես չեմ ուզում ասել, թե ինչի դա կհանգեցնի: Բայց մտավախություն ունեմ, որ հերթական անգամ Հայաստանի ազգային և պետական շահերը կարող են վտանգվել, որովհետև ի տարբերություն մեզ՝ Թուրքիան լուրջ պետություն է: Ես չեմ գտնում, որ մեր պետությունը թե ներքին, թե արտաքին քաղաքականության և թե ռազմավարական իմաստով, լուրջ պետություն է: Եթե կա ինչ-որ հնարավորություն մեծացնել ազատության աստիճանը, Թուրքիան կօգտվի դրանից: Նրա համար այդպիսով նոր ասպարեզ է բացվում»,- Analitik.am-ի հետ զրույցում նշեց տնտեսագետը:
Ըստ նրա՝ Թուրքիան իր սովորության համաձայն սիրում է խաղալ մի քանի տախտակներով: Մաքսային միության անդամ երկրների հետ ազատ առևտրի գոտի ստեղծելու մասին Թուրքիայի մտադրության պատճառներից մեկն էլ, Հ. Մեսրոբյանի կարծիքով, Եվրամիության հետ առկա խնդիրներն ու խոչընդոտներն են: «Այս Մաքսային միությունը և նման տեսակի այլ միություններ ձևավորման փուլում են: Թե ինչ և ինչպես է լինելու, կմիանա Թուրքիան այս միությանը, թե ոչ, փոքր-ինչ շուտ է նման հարցեր քննարկելը»,- ասաց նա:
Թուրքիա – ՄՄ հնարավոր համագործակցության մասին լուրերն ու քննարկումները նոր չեն: Դեռևս 2012 թվականին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի մամուլի քարտուղար Դմիտրի Պեսկովը Պուտինի և Էրդողանի՝ Թուրքիայում կայացած հանդիպումից հետո հայտարարել էր, որ եթե Թուրքիան ցուցաբերի ՄՄ-ին միանալու ցանկություն, ապա Ռուսաստանը կողջունի այն:
Հետագայում մի անգամ Թուրքիան բարձրաձայնեց և ակնարկներ արեց այս հարցի շուրջ: Դրանցից մեկը 2013-ի նոյեմբերին Ռուսաստանում Էրդողանի հայտարարությունն էր, թե Թուրքիան հետաքրքրված է Եվրասիական միության հետ ազատ առեւտրի հեռանկարով:
Իսկ այս տարվա հունվարին Ռուսաստանում հայտնի տնտեսագետ, «Նեկոնո» խորհրդատվական ընկերության փորձագետ Միխայիլ Խազինը «Ռեգնում»-ի հետ իր հարցազրույցներից մեկում հայտարարել է, որ Թուրքիային ոչինչ չի մնում, բացի Մաքսային միությանը անդամակցելուց: Ըստ նրա՝ Թուրքիային արտաքին շուկաներ են անհրաժեշտ, հակառակ դեպքում՝ երկրի բնակչության կյանքի մակարդակը զգալիորեն կնվազի: «ԵՄ անդամակցման նախագիծը ձախողվեց, իսկ սա նշանակում է, որ ուշ թե շուտ ԵՄ շուկաները Թուրքիայի համար փակ կլինեն: Ձախողվեց նաև «Նոր Օսմանյան կայսրության» նախագիծը: Մնում է միայն Մաքսային միությունը: Դեռևս Թուրքիա – ՄՄ համագործակցության ձևաչափը որոշված չէ, հետևաբար, այժմ միայն կարելի է խոսել տենդենցների մասին»,- հայտարարել է տնտեսագետը:
Միխայիլ Խազինի կարծիքով, Թուրքիայի` Մաքսային միության հետ մերձեցմամբ հետաքրքրված են այդ գործընթացի բոլոր կողմերը: «Սա այն դեպքն է, երբ համագործակցության զարգացումը մասնակիցներից ոչ մեկին չի վնասում: Այլ հարց է, թե երբ այն պետք է չափազանց մանրակրկտորեն մշակել, իսկ դա դեռ դժվար է: Նման մերձեցումը երկարաժամկետ գործընթաց է, այլ ոչ թե ինչ-որ կոնկրետ անձանց հապճեպ որոշում»,- հայտարարել է նա:
Նա չի մոռացել նաև հայկական կողմին, ավելի կոնկրետ՝ երկու գործընթացների հնարավոր փոխհամագործակցությունը: Խոսքը Հայաստանի` Մաքսային միությանը հայտարարված, հաստատված և արդեն իսկ սկսված անդամակցության գործընթացի և նաև վերջինիս` Թուրքիայի հետ մերձեցման մասին է: Նա կանխատեսել էր, որ Անկարան դեմ չի լինի: «Ավելին, ՄՄ շրջանակներում Թուրքիան ավելի մեծ հնարավորություններ կունենա Հայաստանի քաղաքականության վրա ազդելու համար: Մեկ այլ հարց է, որ մինչ Թուրքիայի ՄՄ-ին անդամակցելը դեռևս երկար ճանապարհ կա, ինչը չես ասի Հայաստանի համար»,- եզրափակել է տնտեսագետը:
Նշենք, որ Թուրքիան ներկայումս Եվրամիության հետ ազատ առևտրի գոտու համաձայնություն ունի:
Սեդա Հերգնյան
