Երազները հոգեկան ակտիվության, անգիտակցականի դրսևորման ձևեր են: Դրանք անկախ չեն մեր հոգեկան ներաշխարհից: «Երազներին վերագրում են մի շարք գործառույթներ:Դրանցից մեկը ցանկություն կատարելն է: Երբ ցերեկային կյանքում ցանկությունը չի իրականանում, չենք ստանում, երազներում դա տեսնում ենք կատարված: Օրնակ` թույլ երեխային բակում ծեծում են և նա երազում տեսնում է , որ ինքն է բոլորին ծեծում, կամ նրան քաղցրավենիք չեն տալիս և նա երազում հայտնվում է կոնֆետի գործարանում: Երազներն օգնում են ինքնաճանաչմանը: Դրանք բացահայտում են մարդու ներքին, թաքցրած էությունը»,-ասում է հոգեբան Կ. Միքայելյանը: Պատմում են նույնիսկ մի ավադություն, ըստ որի մի հռոմեացի կայսր գլխատել է տալիս իր սպասավորներից մեկին նրա համար, որ վերջինս երազում տեսել է, թե ինչպես է ինքը սպանում թագավորին: Արքան բացատրել է, որ «եթե նա երազում կարողացել է սպանել ինձ, իրական կյանքում էլ կանի»:
Երազը ցույց է տալիս նաև, որ մենք խնդիրներ ունենք և դա անում է ոչ թե ուղիղ, այլ խորհրդանիշի տեսքով: Եվ եթե երազը կրկնվում է, դա նշանակում է, որ խնդիրը լուծված չէ, այսինքն`անգիտակցականը մեզ կարծես թե ձայն է տալիս, որ մենք ունենք խնդիր և այն պետք է լուծել: Այսպիսով` երազը մի ուղերձ է անգիտակցականի կողմից: Օրինակ`եթե մարդը հակում ունի ոգելից խմիչքների հանդեպ, բայց ինքը չի ընդունում և զգում դա, նա ամեն անգամ օգտագործում է ոգելից խմիչք ոչ շատ, այլ թեկուզ առիթից առիթ, բայց հաճույք է զգում, դա արդեն ցույց է տալիս, որ նա հակում ունի, և անգիտակցականը կարող է նրան ցույց տալ դա, և եթե նա ուշադրություն չի դարձնում, ապա իսկապես դառնում է հարբեցող:
Երազը կարող է առաջանալ ցերեկվա տպավորություններից կամ էլ մարդու մոտ ուշադրության և սիրո պակասի հետևանք լինել: Օրինակ`անձը մենակ է, հոգատարության կարիք ունի և երազում տեսնում է իր տատիկին ու պապիկին, բայց նրանք տասը տարի առաջ են մահացել: Նա մուտք է գործել կյանք, դժվարությունների առաջ է կանգնել և ուղղակի ուզում է մոռանալ իր մեծությունը, ուզում է շրջապատված լինել ուշադրությամբ, և երազում այդ պակասությունը լցվում է տատիկի ու պապիկի միջոցով, որոնք իրեն շատ լավ են վերաբերվել մանուկ հասակում: Ինչպես նաև ցերեկն անցողակի նշմարված առարկաները, պարզության չհասցված մտքերը, անտարբեր ասված և անուշադրության մատնված խոսքերն են հենց վերադառնում գիշերը`մարմին ու կերպարանք առած և դառնում երազի նյութեր`կարծես ի հատուցումն ցերեկն իրենց հանդեպ ցուցաբերված արհամարհանքի:
