Այս տարվա առաջին կիսամյակում Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի գրասենյակը Հայաստանում բանկերի դեմ 225 բողոք է ստացել, որից քննության է ընդունվել ընդամենը 49-ը: Ինչպես տեղեկանում ենք հաշտարարի գրասենյակից, այս տարվա առաջին կիսամյակի համեմատ, բանկերի դեմ ստացված և քննության ընդունված բողոքների քանակը չի փոփոխվել, փոխարենը 7-ով ավելացել է այն բողոքների թիվը, որոնք քննության չեն ընդունվել:
Համեմատության համար նշենք, որ 2013 թվականի առաջին եռամսյակում հաշտարարի գրասենյակը բանկերի դեմ ստացել և քննության է ընդունել 62 բողոք:
Ըստ հաշտարարի գրասենյակի՝ քննությանը ենթակա բողոքների մի մասի դեպքում հաճախորդները նախապես դիմած չեն եղել ֆինանսական կազմակերպություններին. նման դեպքերում գրասենյակի աշխատակիցները հաճախորդներին օգնել են գրել բողոք-պահանջներ: Հաշտարարի քննությանը ենթակա բողոքների մի մասն էլ բավարարվում են կազմակերպությունների կողմից` բողոք- պահանջների հիման վրա` առանց գրասենյակ պահանջ-դիմում մուտք անելու. լինում են նաև բողոքներ, որոնց նախնական ուսումնասիրությունից հետո հաճախորդին խորհուրդ է տրվում պահանջը չհանձնել քննության, քանի որ բացակայում է հաճախորդի` որպես սպառողի շահերի ոտնահարման փաստը:
Ցանկացած դեպքում պարզ է, որ Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի գրասենյակին դիմողների քանակի անգամ չնչին ավելացումը, առաջընթաց է հանրության իրազեկվածության տեսանկյունից: Դա նշանակում է, որ քաղաքացիները ձգտում են պաշտպանել իրենց իրավունքները: Այլ հարց է, որ բողոքների թվի աճը կամ նվազում կարող է պայմանավորված լինել բանկերի գործունեության բերալավմամբ կամ վատացմամբ: Սակայն, եթե խոսքը մեկ կամ առավելագույնը՝ երկու տասնյակին է վերաբերում, այդ մասին խոսելը դեռևս վաղ է:
Իսկ ի՞նչ հարցերով են բողոքում քաղաքացիները: Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի մասին ՀՀ օրենքի համաձայն` Հաշտարարն իրավունք չունի հրապարակել կողմերի անուններն ու անվանումները: Ուստի՝ օրենքով գաղտնի է պահվում, թե որ բանկերի դեմ ինչ բողոքներ են ստացվել: Գրասենյակը քննում ամենատարբեր բողոքներ:
Ֆինանսական համակարգի հաշտարարի գրասենյակի եռամսյակային պարբերականում ներկայացված է բանկ-հաճախորդ հակասության մի օրինակ, որի դեպքում Հաշտարարը որոշել է բավարարել հաճախորդի պահանջը: Նախադեպը վերաբերում է հայաստանյան բանկերից մեկի դեմ ուղղված Հաճախորդի պահանջին՝ կապված դրամական փոխանցումների դեպքում բանկի գործառույթների հետ: Ըստ ներկայացված պահանջի՝ հաճախորդը բանկ է ներկայացրել վճարման հանձնարարական՝ օտարերկրյա իր գործընկերոջ բանկային հաշվին 10,000 դոլարի չափով դրամական փոխանցում կատարելու վերաբերյալ: Հաճախորդը նշել է, որ վճարման հանձնարարականը ներկայացնելու պահին բանկի աշխատակիցը տեղեկացրել է, որ դրամական փոխանցումը կատարելու համար անհրաժեշտ է շահառուի SWIFT կոդը: Գործընկերոջ SWIFT կոդը հաճա-խորդը ներկայացրել է բանկի աշխատակցին, վերջինն էլ ասել է, որ այդ տեղեկատվությունը բավարար է նման գործարք կատարելու համար: Սակայն պարզվել է, որ փոխանցումն այդպես էլ չի իրականացվել, քանի որ ներկայացված տվյալներում բացակայում էր շահառուի IBAN կոդը։ Ելնելով այն հանգամանքից, որ դրամական փոխանցումը կատարված չէ` հաճախորդը պահանջել է վերադարձնել գործարքի գումարը։
Բանկը, սակայն, վերադարձրել է ոչ թե 10.000, այլ 9.942 դոլար՝ պատճառաբանելով, որ փոխանցումը չկատարվելու հետեւանքով օտարերկրյա բանկերը, որպես միջնորդավճար, գանձել են 57 դոլար: 57 դոլար գումարը հետ վերադարձնելու պահանջով՝ Հաճախորդը դիմել է Հաշտարարին:
Բանկը պահանջի վերաբերյալ ներկայացրել է հետևյալ առարկությունները. հաճախորդը ստորագրել է նշված վճարման հանձնարարագիրը՝ դրանով իսկ հաստատելով դրանում ամրագրված տվյալների իսկությունը: Փաստորեն, հաճախորդի ներկայացրած հաշվեհամարի թերի լինելու պատճառով է, որ շահառուն չի ստացել փոխանցվող գումարը: Բանկը նշել է, որIBAN կոդը լրացուցիչ պայման չէ, եւ Բանկը որեւէ պարտականություն չուներ այն պահանջելու այն պարզ պատճառով, որ IBAN կոդը հանդիսանում է հաշվեհամարի բաղկացուցիչ մասը:
Հաշտարարի ուսումնասիրությունները հանգել են հետևյալին. շահառուի բանկը գտնվել է Արաբական Միացյալ Էմիրություններում (այսուհետ՝ ԱՄԷ): Հատկանշական է, որ ԱՄԷ-ի Կենտրոնական բանկի կողմից ընդունված որոշման համաձայն՝ 2011թ-ի նոյեմբերի 19-ից ԱՄԷ-ում գործող բոլոր բանկերը պարտավորվում են ընդունել եւ մշակել գումարների վճարումները/փոխանցումները IBAN համակարգի միջոցով:
ԱՄԷ-ում IBAN-ով հաշվեհամարները պետք է կազմված լինեն 23 նիշերից: ԱՄԷ-ի Կենտրոնական բանկի կողմից հրապարակված տեղեկատվության համաձայն՝ 2011թ.-ի նոյեմբերի 19-ից մինչեւ 2012թ.-ի ապրիլի 12-ն ընկած ժամանակահատվածում բանկերը չեն մերժի դրամական միջոցների փոխանցումը, որից հետո ընկած ժամանակահատվածում առանց IBAN կոդի իրականացված փոխանցումները կմերժվեն: Ավելին` փոխանցման մերժման դեպքում հնարավոր է գանձվեն լրացուցիչ գումարներ, որը կիրառելի է միայն այն դեպքում, երբ շահառուները գտնվում են ԱՄԷ-ում:
Համապատասխան ձեռնարկի համաձայն՝ ԱՄԷ-ում տեղական բանկային հաշվեհամարներին պետք է ավելացնել այնքան զրոներ, որպեսզի դրանք միշտ կազմված լինեն 16 նիշերից: Բացի դրանից, ԱՄԷ-ի յուրաքանչյուր բանկ պետք է ունենա իր եռանիշ կոդը, որը դրվում է բանկային հաշվեհամարից առաջ, եւ այն միշտ կազմըված է լինում 19 նիշից: Ինչ վերաբերվում է IBAN կոդի առկայությամբ հաշվեհամարին, ապա այն իր հերթին պետք է լինի կազմված 4 նիշից եւ պետք է նախորդի բանկային եռանիշ կոդին եւ պետք է ունենա ընդհանուր առմամբ 23 նիշ:
Հաճախորդի կողմից Բանկ ներկայացված վճարման հանձնարարականի մեջ արտացոլված շահառուի հաշվեհամարը կազմված էր 13 նիշից: Բացի դրանից, հաշվի առնելով, որ IBAN համակարգը գրանցվել է SWIFT համակարգի կողմից, եւ այդ տեղեկատվությունը պարբերաբար հրապարակվում է SWIFT համակարգի ինտերնետային կայքում, իսկ Բանկը դրամական փոխանցումն իրականացրել է նշված համակարգով, ուստի վերջինս պետք է հետևեր SWIFT համակարգի կողմից ներդրված կանոններին, որը չի կատարել, եւ դրա հետևանքով Հաճախորդը կրել է դրամական կորուստներ: Հաշտարարի գրասենյակից հարցում է ուղղվել ՀՀ-ում գործող մի շարք բանկերի, որտեղից ստացված պատասխանների համաձայն՝ դեպի ԱՄԷ գումարների փոխանցում իրականացնելուց առաջ պահանջում են, որ ներկայացվի նաեւ IBAN կոդը, եւ նոր միայն դրա առկայության դեպքում իրականացնում են գումարի փոխանցումը:
Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ Հաշտարարը որոշել է բավարարել Հաճախորդի պահանջը:
