ԱԺ Ելք խմբակցության պատգամավոր Էդմոն Մարուքյանը Analitik.am-ի թղթակցի հետ զրույցում՝ խոսելով մի շարք օրենսդրական փոփոխությունների մասին, այդ թվում՝ դատավորի հայեցողությամբ փաստաբանների և դատախազների նկատմամբ 100 հազար ՀՀ դրամի չափով տուգանքի սահմանման վերաբերյալ, ասաց. «Ես չեմ բացառում, որ սա վաղ, թե ուշ կհասնի Սահմանադրական դատարան, եթե դատավորները դա ապրիորի կիրառեն, և ունենալու է իր հետևանքները»: Ներկայացնում ենք հարցազրույցն ամբողջությամբ ստորև.
-Պարոն Մարուքյան, Ազգային ժողովում Դատական օրենսգրքի քվեարկության ժամանակ, Դուք հայտարարեցիք, որ նախագծում դրական փոփոխություններ կան, սակայն ձեր խմբակցությունը դեմ է քվեարկելու, քանի որ այն ամբողջությամբ չի արտացոլում ձեր սպասելիքները: Կոնկրետ ի՞նչն էր պատճառը, որ դուք դեմ քվեարկեցիք:
-Օրենքի նախագծի առաջին ընթերցման ժամանակ մենք նշեցինք, որ դրական փոփոխություններ կան, սակայն միայն փաստաբանների նկատմամբ տուգանքի մասը բավարար էր, որ մենք դեմ քվեարկենք: Կառավարությունը գնաց հետաքրքիր ճանապարհով. Դատական օրենսգրքից հանեցին փաստաբանների նկատմամբ տուգանքի մասը և այն բերեցին առանձին Դատավարական օրենսգրքով: Այսինքն, ըստ էության, չհրաժարվեցին իրենց մոտեցումից: Մենք էլ շարունակեցինք մեր մոտեցումը և դեմ քվեարկեցինք: Բացի դրանից, պետք է ասեմ, որ մենք այս փոփոխություններով անկախ դատական համակարգ չենք ստեղծում:
-Դուք Ձեր խոսքում նշեցիք, որ բերված նախագծում կան նաև դրական փոփոխություններ: Մասնավորապես ինչի՞ մասին է խոսքը:
-Այո, նման բան կա: Օրինակ՝ դրույթ ներմուծվեց, որ այսուհետ Եվրոպական դատարանի որոշումները պետք է ունենան կոնկրետ հետևանք: Այսինքն՝ այդ որոշումների հիման վրա Հայաստանում դատավորի նկատմամբ կարող է կարգապահական վարույթ հարուցվել: Սա կարծում եմ, որ դրական է: Պետք է ասեմ, որ մոտ 10-12 տարի ես դրա մասին խոսել եմ ու հիմա էլ ասում եմ, որ Հայաստանի հարկատուների հաշվին իրականացված «արդարությունը» պետք է ունենա հետևանք այն մարդկանց համար, ովքեր, ըստ էության, սխալ դատական ակտեր են կայացրել:
-Եթե ՄԻԵԴ-ը որոշի, որ դատավորը սխալ որոշում է կայացրել, ի՞նչ է լինելու, ի՞նչ ընթացակարգ կա:
-ՄԻԵԴ-ի որոշման հիման վրա կարող է կարգապահական վարույթ հարուցվել Բարձրագույն դատական խորհրդում, այն կքննի և որոշում կկայացնի: Այսինքն՝ որոշում կայացնողը Բարձրագույն դատական խորհուրդն է, սակայն ՄԻԵԴ-ի որոշումն արդեն իսկ բավարար հիմք է կարգապահական վարույթ հարուցելու համար:
-Ի՞նչ կասեք փաստաբանների նկատմամբ տուգանքներ սահմանելու մտադրության մասին: Մենք գիտենք, որ ցանկացած օրենք ընդունելու համար նախ պետք է հաշվի առնել, թե որքանով է այն անհրաժեշտ: Այս դեպքում կա՞ նման անհրաժեշտություն:
-Ես կարծում եմ, որ նման անհրաժեշտություն չկա: Նրանք դա հիմնավորում են նրանով, որ փաստաբանական համայնքը կայացած չէ, և սա կօգնի կայացմանը: Իսկ մենք առաջարկում ենք նախ կայացնել դատական համակարգը, ապա մտածել մյուս քայլի մասին: Այն, որ նրանք վկայակոչում են միջազգային փորձը, իրականում աբսուրդ է: Այն երկրներում, որոնց մասին նրանք խոսում են, նորմալ դատական համակարգ կա, և այս դրույթը Հայաստանը բերելը, իմ կարծիքով, սխալ է: Նախ մենք պետք է ունենանք այնպիսի դատական համակարգ, որը չի անում քաղաքական դատեր, անկախ է, դատավորը կաշկանդված չէ, որտեղ զանգերով դատեր չեն լինում, որտեղ ձգձգումներ չեն լինում: Նախ՝ թող դատարանները հասցնեն բրիտանական կամ գերմանական դատարանների մակարդակին, հետո մտածեն փաստաբանների նկատմամբ ինչ-որ տուգանքներ կիրառելու մասին: Այս փուլում, ես կարծում եմ, որ սա օգտագործվելու է ընդդեմ փաստաբանության և չարաշահվելու է: Մեր դատավորները դա չարաշահելու են:
-Սրա մեջ հակասահմանադրական ինչ-որ բան կա՞:
-Ես հիմա դա չեմ կարող ասել, քանի որ դրա համար պետք է վերլուծություններ լինեն Սահմանադրության համատեքստում: Բայց ես չեմ բացառում, որ դա վաղ, թե ուշ կհասնի Սահմանադրական դատարան: Եթե դատավորները դա ապրիորի կիրառեն, ինչպես որ մենք ենք կարծում, այն հասնելու է Սահմանադրական դատարան և ունենալու է իր հետևանքները:
-Ես ճի՞շտ եմ հասկանում, որ կոնկրետ քայլի համար կոնկրետ դատավորը մի փաստաբանի կարող է տուգանել, մյուսին՝ ոչ:
-Այո, շատ ճիշտ եք հասկանում: Ավելին, այդ որոշումը հնարավոր չէ բողոքարկել: Իսկ մեր դատական համակարգը և դատավորները պատրաստ չեն նման իշխանություն ունենալուն:
-Մարդկայի՞ն առումով:
-Այո, մարդկային, ինստիտուցիոնալ…Քանի որ դատական համակարգը պատրաստ չէ, չարաշահումներ կլինեն: Ի դեպ, պետք չէ մոռանալ, որ հիմա կա նման ընթացակարգ, որ փաստաբանը պատասխանատվության է ենթարկվում, սակայն դրան մասնակից է դառնում Փաստաբանների պալատը, որը քննարկում է իր անդամի քայլը: Իսկ այս փոփոխությունը պալատը թողնում է լուսանցքից դուրս: Օրենսդրական պրակտիկայի շատ լուրջ սխալ է նաև այն, որ նման կարևոր օրինագիծն Ազգային ժողով է բերվում արտահերթով, հրատապ, առաջարկությունը բանավոր օրակարգ մտցնելով: Ի դեպ, սա արվում է առանց հիմնավորումների:
-Օրենք բերողները չեն հասկանո՞ւմ խնդիրները, որոնք կարող են ծնվել այս օրենքից:
-Եթե այս փոփոխությունը մնա որպես դրույթ և չկիրառվի, խնդիրներ չեն լինի, սակայն երբ սկսվի կիրառվել, խնդիրներ են առաջ գալու: Ինչ վերաբերում է նրան, թե չեն հասկանում նրանք արդյոք դա, ապա շատ բան են հասկանում, որ չի կարելի անել, բայց անում են: Օրինակ՝ գիտեն, որ պետք չէ կոռուպցիան զարգացնել, բայց զարգացնում են:
-Իսկ Ձեր փաստաբանական պրակտիկայում շա՞տ են եղել դեպքեր, որոնց համար Դուք կտուգանվեիք, եթե լինեին սպասվելիք փոփոխությունը:
-Այո: Ոչ թե ինչ-որ խախտում է եղել, ուղղակի դատավորներ են եղել, ովքեր ասել են՝ շա՞տ չես միջնորդություն անում: Հնարավոր է, օրինակ, սանկցիա կիրառեն, իրենց որակմամբ, շատ միջնորդություն անելու համար: Մենք, դատական համակարգում ունենալով նման ձևով աշխատող դատավորներ, չպետք է նման ռիսկի գնանք:
