Analitik.am կայքը սկսում է «Կայացած կանայք» հարցազրույցների շարք, որի նպատակն է ներկայացնել մեր հասարակության մեջ ակտիվ գործունեություն ծավալող կանանց, ովքեր կարողացել են մեծ հաջողությունների հասնել՝ հաղթահարելով բոլոր խոչընդոտները: Հարցազրույցների ընթացքում կներկայացվեն կայացած կանանց անցած ուղին, դժվարություննների հաղթահարման մեխանիզմները, որոնք կարող են օգտակար լինել երիտասարդ կանանց, ովքեր նոր են սկսում իրենց կարիերան:
Ներկայացնում ենք հարցազրույց` ԵՊՄՀ-ի բնապահպանության ամբիոնի վարիչ, բնապահպանական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Կարինե Դանիելյանի հետ:
-Ինչու՞ հենց բնապահպան ու բնապահպանություն:
- Մանկությունից ես այդ հակումը ունեցել եմ, երբ փոքր էի կարող էի փողոցում մոտենալ ծխող տղամարդու և ասել նրան, թե ինչու՞ է սիգարետը գետնին գցում: Ծնողներս միշտ անհանգստանում էին ինձ համար, մտավախություն ունեին, որ կարող է կոնֆլիկտ առաջանալ ինչ-որ մեկի հետ: Սովետական տարիներին էկոլոգիան առհասարակ տեղ չուներ, գաղափար կար, որ կարևորը հանրությունը զարգանա, իսկ բնությունը հետո կարգի կբերենք: Մի գաղափար էլ կար, որ կապիտալիզմը կարող է բնությանը վնաս տալ, բայց սոցիալիզմը չի կարող: 1972 թ. Ստոկհոլմում տեղի ունեցավ համաշխարհային ժողով, որտեղ հարցեր բարձրացվեցին բնապահպանական խնդիրների շուրջ, ասվեց, որ Մոլորակի վրա իրավիճակը վատանում է, և այս ժողովին մասնակցում էր նաև Սովետական Միությունը որը դրանից հետո սկսեց հետաքրքրվել բնապահպանական հարցերով: Ես այդ ժամանակ դասավանդում էի համալսարանում, և մի օր մտա դեկանատ և լսեցի, որ բնապահպանություն դասավանդող են փնտրում: Ես ցանկացա դասավանդել, և նրանք մեծ հաճույքով ինձ դասաժամ տվեցին, չնայած որ դեռ դասավանդելու համար նախատեսված նյութեր չկային: Ես սկսեցի նյութեր հավաքել և սկսեցի ավելի խորանալ բնապահպանության մեջ:
- Ինչպե՞ս ստացվեց, որ դարձաք բնապահպանության նախարար:
- 1988 թ.-ին համազգային զարթոնք էր, բայց սկիզբը 1986 թ.-ից էր, մինչ այդ ես սկսել էի ամեն տեղ հանդես գալ Հայաստանում էկոլոգիական խնդիրների շուրջ իմ դասախոսություններով: Ի վերջո ձևավորվեց մի շարժում, որը 1986-ին բավականին թափ առավ, և մեր առաջին ցույցը եղավ էկոլոգիական, հետո վերաճեց համազգային շարժման: Երբ ձևավորվեց Հայաստանի Առաջին Անկախ Հանրապետությունը, ինձ առաջարկ եղավ դառնալ բնապահպանության նախարար, քանի որ ես բավականին ակտիվ էի այդ բնագավառում: Ես մի քիչ կասկածեցի, որ իմ բնավորությունը հարմար չէ նախարար լինելու համար, բայց ինձ կարողացան համոզել: Երևի իմ կյանքի ամենասարսափելի տարիներն էին այդ տարիները:
- Ձեր կյանքում կայացրած ամենակարևոր որոշումը ո՞րն է եղել:
- Մոսկվան նախնական մի որոշում էր հանել, որ Արարատյան դաշտում՝ արտեզյան ավազանի տակ, աղային շերտերում խոռոչներ պետք է բացվեին և ռեգիոնալ ռադիոակտիվ չափումների գերեզմանոց պետք է կառուցվեր: Նախնական համաձայնությունը կար արդեն, մնացել էր հողահատկացումը արվեր: Մենք սկսեցինք այդ որոշման դեմ պայքարել: Այդ ժամանակ շատ լուրջ քայլ էր, վտանգավոր էր դուրս գալ Մոսկվայի դեմ, մտնել այդպիսի լուրջ խնդիրների մեջ, սակայն մեզ հաջողվեց հասնել նրան, որպեսզի ռեգիոնալ ռադիոակտիվ չափումների գերեզմանոցը Հայաստանում չկառուցվի: Կարծում եմ՝ իմ կյանքում կայացրած ամենակարևոր որոշումը դա էր:
- Աշխատանքից դուրս ինչո՞վ եք սիրում զբաղվել:
- Ես հիմնականում չեմ ունենում ազատ ժամանակ: Ունեմ հետաքրքրություն էզոթերիկայի ոլորտում, այն ինչը տրադիցիոն գիտությունը չի ընդունում: Կարելի է ասել, որ արդեն գիտությունն էլ է սկսում այդ ոլորտին մոտենալ, օրինակ՝ մի քսան տարի առաջ եթե ասեին, որ ջուրը բանական է, ինֆորմացիա է կրում, ինֆորմացիա է ֆիքսում, ոչ ոք չէր հավատա, իսկ հիմա դա բացահայտվել է: Ջուրը ոչ միայն երաժշտություն, ռիթմ է կարողանում ֆիքսել, այլև՝ բառեր, առանձին մտքեր, նախադասություններ: «Հայր Մերը» եթե տարբեր լեզուներով աղոթենք, ջուրը նույն ստրուկտուրան է տալիս, այսինքն` այն տարբեր լեզուներով հասկանում է իմաստը: Իմ կարծիքով մարդկությունը դեռ շատ քիչ բան գիտի ու շատ բաներ ունի բացահայտելու:
- Ձեր կյանքում ամենամեծ մարտահրավերը ո՞րն է եղել:
- Իշխանությունը: Ես գտնում եմ, որ ամենամեծ փորձությունը մարդու համար իշխանություն ունենալն է: Միգուցե իմ էությունն է այդպիսին և ինձ հակացուցված է պաշտոն ունենալը: Ես 4 տարի չեմ քնել, այդ պատասխանատվութունն ահավոր մեծ ծանրություն էր ինձ համար, այդ տարիները շատ դժվար անցան:
- Ունեցե՞լ եք կնոջ իդեալ, որով կյանքում առաջնորդվել եք:
- Ես շատ մտերիմ եմ եղել Սիլվա Կապուտիկյանի ու Գոհար Համբարձումյանի հետ: Գոհարն անվերջ նվիրված էր գիտությանը, Կապուտիկյանն անվերջ նվիրված պոեզիային, գրականությանը, հայոց պատմությանը, ազգին: Նրանց հետ շփումն ինձ շատ է հարստացրել :
- Ինչպե՞ս եք համատեղում աշխատանքն ու ընտանիքը:
- Շատ դժվար է դա, ընտանիքը որոշ չափով տուժում է, եթե դու հանրային մարդ ես: Անընդհատ զանգեր, հանդիպումներ և այլն, այս ամեն ինչը խանգարում են ընտանիքիդ հետ լիարժեք շփվելուն: Ամեն տղամարդ չէ, որ կարողանում է դա հանդուրժել և հենց այդ պատճառով է, որ ես բաժանվեցի ամուսնուցս:
- Ձեր գնահատմամբ՝ ինչպիսի՞ն է Հայաստանի այժմյան էկոլոգիական, բնապահպանական վիճակը:
- Բարվոք չէ: Չնայած որ արդյունաբերությունը չի գործում, և կարծես թե այդքան արտահոսքեր չպետք է լինեն, ցավոք, մենք զարկ տվեցինք հանքարդյունաբերությանը, և դա քանդում է Հայաստանի բնությունը: Ես շատ բարձր կարծիք ունեմ մեր ազգի մասին, բայց ունենք նաև երկու մեծ թերություններ՝ նախանձություն և ագահություն: Ագահությունն ուղղակի ջնջում է մեր երկիրը, այն դրսևորվում է տարբեր ոլորտներում, մեր քաղաքում այն դրսևորվել է քաղաքաշինության մեջ:
- Կենդանիներ սիրու՞մ եք:
- Իհարկե, սիրում եմ: Հիմա գալիս եմ մի շատ հետաքրքիր գիտաժողովից: Քննարկվեց, որ կենսաբազմազանության մոնիթորինգի առումով մենք շատ թերանում ենք, քանի որ մեր երկրում չկա լուրջ մոնիթորինգ: Շատ անհանգստացած եմ, գիտաժողովի ընթացքում ասացին, որ նախարարությունը թույլտվություն է տվել որսորդներին տարեկան սպանել 10.000 նապաստակ: Եթե մոնիթորինգ չունենք, ինպե՞ս է այդ թույլտվությունը տրվել: Պատահական չէ, որ գայլերն հիմա հարձակվում են գյուղերի անասունների վրա, քանի որ իրենց կերային բազան վերանում է, էկոհամակարգը խիստ խախտված է:
- Ձեր խորհուրդը մեր կանանց
- Գտնում եմ, որ եթե կինն իրեն շատ ավելի լավ է զգում իր ընտանիքում, խոհանոցում, երեխաների ու ամուսնու կողքին, ուրեմն նա թող իր ընտանիքով զբաղվի, իսկ եթե իր մեջ ներուժ է զգում, որ պետք է զբաղվի հանրային կյանքով, դառնա գիտնական, քաղաքագետ և այլն, ուրեմն թող անի ամեն ինչ այդ ոլորտում կայանալու համար: Հիմնականում ինձ միշտ օգնել է պրոֆեսիոնալիզմը, անընդհատ սովորելը ճիշտ բան է, պետք է միշտ սովորել և սովորել:
Նախորդ հարցազրույցը կարող եք կարդալ այստեղ:
Վարդուհի Երանոսյան
